ÓıÔÏfiÁÈÔ ºÈÏÔÛÔÊÈÎÒÓ ÂÈÌ ÓˆÓ. Àª π À

Transcript

1 ÓıÔÏfiÁÈÔ ºÈÏÔÛÔÊÈÎÒÓ ÂÈÌ ÓˆÓ Àª π À

2

3 À Àƒ π π π π π ƒ Àª ø π ø π π π À ı Ó Û Ï ÎÔÊÚ Ë- ÂÔÓÙÛ ÓË ÃÚÈÛÙ Ó ÎÂÏÏ Ô Ï ÓË ÂÔÓÙÛ ÓË ÓıÔÏfiÁÈÔ ºÈÏÔÛÔÊÈÎÒÓ ÂÈÌ ÓˆÓ Àª π À µπµ π ª ƒ π ª ø π π ø µπµ πø

4 À ƒ º π ƒπ - π ºπ π πª π À À À À ª ª À ƒ º À À À À À ƒ À øºà ƒ À ø π ƒ π ı Ó Û Ï ÎÔÊÚ Ë- ÂÔÓÙÛ ÓË ıëá ÙÚÈ ºÈÏÔÛÔÊ ÓÂappleÈÛÙËÌ Ô ıëóòó ÃÚÈÛÙ Ó ÎÂÏÏ Ô ºÈÏfiÏÔÁÔ, Îapple È Â ÙÈÎfi  ÙÂÚÔ ıìè Îapple  ÛË Ï ÓË ÂÔÓÙÛ ÓË È ÛÎÔ Û ( 407/80) ÛÙÔ ÓÂappleÈÛÙ ÌÈÔ ıëóòó Î È ÛÙÔ ÓÂappleÈÛÙ ÌÈÔ ÂÏÔappleÔÓÓ ÛÔ πˆ ÓÓË ÏÔÁÂÚ ÎÔ apple ÎÔ ÚÔ ıëáëù ºÈÏÔÛÔÊ ÓÂappleÈÛÙËÌ Ô ıëóòó Û ÏÈ È ÓÓ Î ÎË ÔÏÈÎ Ì Ô ÏÔ ª Ú µ ÛÈÏ ÎË ÔÏÈÎ Ì Ô ÏÔ ÌËÙÚ Ï Ù Ù ºÈÏfiÏÔÁÔ, Îapple È Â ÙÈÎfi  ÙÂÚÔ ıìè Îapple  ÛË ÃÚÈÛÙ Ó µ ÈÎÔ Ì Ô ÏÔ ÙÔ È ÁˆÁÈÎÔ πóûùèùô ÙÔ Ó ÛÙ Û ÚÎ ÓË- Ô ÙÔ Ï Ì Ô ÏÔ ÙÔ È ÁˆÁÈÎÔ πóûùèùô ÙÔ ÃÚÈÛÙ Ó µ ÈÎÔ Ì Ô ÏÔ ÙÔ È ÁˆÁÈÎÔ πóûùèùô ÙÔ ÓÙˆÓ ËÌËÙÚ ÛÎÔ ºÈÏfiÏÔÁÔ, Îapple È Â ÙÈÎfi  ÙÂÚÔ ıìè Îapple  ÛË appleâèîfióèûë ÙË ºÈÏÔÛÔÊ applefi ÙË ˆÊfiÚÔ ÙˆÓ ÚÔapple Ï ˆÓ ÙÔ ÓÂappleÈÛÙËÌ Ô ıëóòó (ÏÂappleÙÔÌ ÚÂÈ Ì ÛË Û ÈÔ ÙÔ ÚÏ ƒ Ï, applefi ÙÔÓ Ô Ú Ô ÂÌappleÈ ÓÙÛÎ, 888) π ƒ ªª - MULTIMEDIA A.E..../ ππ/ Ó ÚÁÂÈ../ ÙËÁÔÚ Ú ÍˆÓ... : «Ó ÌfiÚʈÛË ÙˆÓ appleúôáú ÌÌ ÙˆÓ ÛappleÔ ÒÓ Î È Û ÁÁÚ Ê Ó ˆÓ ÂÎapple È Â ÙÈÎÒÓ apple Î ÙˆÓ» π ø π π π À ËÌ ÙÚÈÔ. µï Ô ÌfiÙÈÌÔ ıëáëù ÙÔ... Úfi ÚÔ ÙÔ È ÁˆÁÈÎÔ πóûùèùô ÙÔ Ú ÍË Ì ٠ÙÏÔ: «ÁÁÚ Ê Ó ˆÓ È Ï ˆÓ Î È apple Ú ÁˆÁ appleôûùëúèîùèîô ÂÎapple È Â ÙÈÎÔ ÏÈÎÔ Ì ÛË ÙÔ Î È Ù ÁÈ ÙÔ ÌÓ ÛÈÔ» appleèûùëìôóèîô Àapple ı ÓÔÈ ŒÚÁÔ ÓÙÒÓÈÔ. ªappleÔÌapple ÙÛË Ì Ô ÏÔ ÙÔ È ÁˆÁÈÎÔ πóûùèùô ÙÔ ÂÒÚÁÈÔ. ÏËfi Ì Ô ÏÔ ÙÔ È ÁˆÁÈÎÔ πóûùèùô ÙÔ Ó appleïëúˆù appleèûùëìôóèîô Àapple ı ÓÔÈ ŒÚÁÔ πáó ÓÙÈÔ. à ٠Ë ÛÙÚ Ù Ô ªfiÓÈÌÔ Ú ÚÔ ÙÔ È ÁˆÁÈÎÔ πóûùèùô ÙÔ ÂÒÚÁÈÔ Ã Ú. ÔÏ Ô Ú ÚÔ.. ÙÔ È ÁˆÁÈÎÔ πóûùèùô ÙÔ ŒÚÁÔ Û Á ÚËÌ ÙÔ ÔÙÔ ÌÂÓÔ 75% applefi ÙÔ Úˆapple Îfi ÔÈÓˆÓÈÎfi ÌÂ Ô Î È 5% applefi ÂıÓÈÎÔ applefiúô.

5 5 π ƒπ à ª ø ƒ EI A ø H: ºÈÏÔÛÔÊ Î È Ë πûùôú ÙË AÚ EÏÏËÓÈÎ ºÈÏÔÛÔÊ º π ƒø È ÚÔÛˆÎÚ ÙÈÎÔ ÈÛ ÁˆÁ ÓfiÙËÙ Ë: applefi ÙË Ì ıô-ïôáèî ÛÙËÓ ÔÚıÔ-ÏÔÁÈÎ ÂÍ ÁËÛË ÙÔ ÎfiÛÌÔ ÓfiÙËÙ Ë: ÓÒÛË Î È Ï ıâè ÓfiÙËÙ 3Ë: ÚÂÙ Î È Â ÈÌÔÓ ÓfiÙËÙ 4Ë: ÔÏÈÙÈÎ appleôı ÎÂ Ó ÎÂÊ Ï ˆÛË º π EYTEPO ÔÊÈÛÙ Î È ÛÔÊÈÛÙÈÎ Î ÓËÛË ÈÛ ÁˆÁ ÓfiÙËÙ Ë: ÔÊÈÛÙÈÎ Ù ÓË Î È ÔÊÈÛÙ ÓfiÙËÙ Ë: ÚËÙÔÚÈÎ Ù ÓË Î È Ë Ó ÌË ÙÔ ÏfiÁÔ ÓfiÙËÙ 3Ë: ÂÙÈÎfiÙËÙ ÙË ÁÓÒÛË Î È ÁÓˆÛÙÈÎÈÛÌfi ÓfiÙËÙ 4Ë: ÈÎ ÈÔÛ ÓË, Ê ÛË ÓfiÌÔ Î È appleôïèùèî ÔÚÁ ÓˆÛË Ó ÎÂÊ Ï ˆÛË º π TPI ˆÎÚ ÙË Î È Ï ÙˆÓ ÈÛ ÁˆÁ ÓfiÙËÙ Ë: ÛÔÊfi appleô  ÁÓÒÚÈ Â Ù appleôù ÓfiÙËÙ Ë: H ÈÎ ÈÔÛ ÓË Â Ó È Û ÓÂÚÁ Û ÓfiÙËÙ 3Ë: ÂÎapple  ÛË ÛÙËÓ ÔÏÈÙ ÙÔ Ï ÙˆÓ ÓfiÙËÙ 4Ë: appleôïèùèî Î È ÔÈ appleôïèùèîô ÓfiÙËÙ 5Ë: ı ÛË ÙˆÓ Á Ó ÈÎÒÓ ÛÙËÓ «È ÓÈλ appleôïèùâ Ó ÎÂÊ Ï ˆÛË º π TETAPTO ÚÈÛÙÔÙ ÏË ÈÛ ÁˆÁ ÓfiÙËÙ Ë: TÔ apple ÚÙ ÙÔ Á ıfi Î È Ë Â ÈÌÔÓ ÓfiÙËÙ Ë : ÚÂÙ Â Ó È ÌÂÛfiÙËÙ ÓfiÙËÙ 3Ë : ÊÈÏ Â Ó È ÂÓÙÂÏÒ apple Ú ÙËÙË ÁÈ ÙË ˆ ÓfiÙËÙ 4Ë: H applefiïë Â Ó È Ë ËÏfiÙÂÚË ÌÔÚÊ ÎÔÈÓˆÓ ÓfiÙËÙ 5Ë: ÓıÚˆappleÔ Â Ó È «Ê ÛÂÈ appleôïèùèîfió ÒÔÓ» Ó ÎÂÊ Ï ˆÛË

6 6 EPIEXOMENA º π EM TO H Î ÓÈÎ ÊÈÏÔÛÔÊ Î È ÔÈ ÊÈÏÔÛÔÊ Â ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎÒÓ Î È ÚˆÌ ÎÒÓ ÚfiÓˆÓ ÈÛ ÁˆÁ ÓfiÙËÙ Ë: È K ÓÈÎÔ, ÙÔ È ÎÙfi ÙË ÚÂÙ Î È Ë Â ÈÌÔÓ ÓfiÙËÙ Ë: apple ÎÔ ÚÔ, Ë ÔÓ Î È Â ÈÌÔÓ ÓfiÙËÙ 3Ë: ËıÈÎ ÙˆÓ ÙˆÈÎÒÓ: apple ıâè Î È Ù Ú Í ÓfiÙËÙ 4Ë: appleôïèùâ Î È Ô appleôï ÙË ÛÙË ÛÙˆÈÎ ÊÈÏÔÛÔÊ ÓfiÙËÙ 5Ë: AÙ Ú Í : TÔ «Ù ÏÔ» ÙË «ÛÎÂappleÙÈÎ ÁˆÁ» ÓfiÙËÙ 6Ë: ψ٠ÓÔ Î È ÙÔ «Ù ÏÔ» ÙË ÓıÚÒappleÈÓË ˆ Ó ÎÂÊ Ï ˆÛË ÂÓÈÎ ÂappleÈÛÎfiappleËÛË ÃÚÔÓÔÏÔÁÈÎfi apple Ó Î X ÚÙË ÏˆÛÛ ÚÈÔ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÒÓ fiúˆó ÓÙÔÌ ÂÚÁÔ ÈÔÁÚ ÊÈÎ ÛÙÔÈ Â ÊÈÏÔÛfiÊˆÓ E ÚÂÙ ÚÈÔ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÒÓ fiúˆó E ÚÂÙ ÚÈÔ ÔÓÔÌ ÙˆÓ ÈÎÔÓÔÁÚ ÊÈÎfi ÏÈÎfi È Ï Ô Ραφαήλ: Η Σχολή των Αθηνών.

7 7 ƒ ÙÔ È Ï Ô Ùfi Ô Ó ÓıÔÏÔÁËı ÌÂÙ ÊÚ ÛÌ Ó ÊÈÏÔÛÔÊÈΠΠÌÂÓ ÙË Ú ÂÏÏËÓÈÎ ÁÚ ÌÌ ÙÂ, appleôèëùèî appleâ. ª Û applefi ٠ΠÌÂÓ Ù, apple Ú ÎÔÏÔ ıô Ì ÙÔÓ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi ÛÙÔ ÛÌfi ÙË Ú ÈfiÙËÙ, fiappleˆ Ó appleù - ıëîâ ÛÙË ÏÂÎ ÓË ÙË Ó ÙÔÏÈÎ ªÂÛÔÁÂ Ô applefi ÙÔÓ 6Ô È. apple.ã. Ì ÚÈ Î È ÙÔÓ 6Ô È. Ì.Ã., Î È ÙËÓ ÂÍ ÏÈÍË ÙË Ú ÂÏÏËÓÈÎ ÊÈÏÔÛÔÊ. Ô È Ï Ô apple ÚÙ ÂÙ È applefi ÙËÓ ÈÛ ÁˆÁ, fiappleô Ó Ï ÂÙ È Ë ÓÓÔÈ ÙË ÊÈÏÔ- ÛÔÊ, ÓÔÓÙ È ÔÚÈÛÌÔ ÙË Î È Á ÓÂÙ È ÏfiÁÔ ÁÈ ÙË ÛËÌ Û ÙË ÛÙË ˆ ÙÔ ÓıÚÒappleÔ, ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈÎ ÂÍ ÏÈÍ ÙË applefi ÙËÓ Ú Î ÂappleÔ Ì ÚÈ ÙËÓ ÛÙÂÚË Ú ÈfiÙËÙ Î È ÙË È ÚÂÛË Ù Û ÎÏ Ô. Ú ÏÏËÏ, Ó Ê ÚÔÓÙ È ÔÈ appleëá appleô ÛÙËÚ Ô Ó ÙËÓ apple Ú ÔÛË ÙË Ú ÂÏÏËÓÈÎ ÊÈÏÔÛÔÊ. T ÓıÔÏÔÁËÌ Ó Î ÌÂÓ appleô ÎÔÏÔ ıô Ó, Û  ÎÔÛÈ Ù ÛÛÂÚÈ ÂÓfiÙËÙÂ, Ó ÂÈ- ÎÓ Ô Ó ÙÔÓ ËıÈÎfi, appleôïèùèîfi Î È ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ÛÙÔ ÛÌfi ÙˆÓ ÊÈÏÔÛfiÊˆÓ ÙË Ú Èfi- ÙËÙ. appleúô Ï Ì Ù appleô ÂÍÂÙ ÔÓÙ È Ó Ê ÚÔÓÙ È ÛÙÈ ÓÓÔÈ : ÁÓÒÛË Î È Ï ıâè, Ê ÛË Î È ÎÔÈÓˆÓ, ÓfiÌÔ Î È Ê ÛË,  ÈÌÔÓ Î È ÚÂÙ, appleôïèùâ Î È appleôïèùèî ÔÚÁ ÓˆÛË, ÈÎ ÈÔÛ ÓË Î È ÓfiÌÔ. OÈ Â ÎÔÛÈ Ù ÛÛÂÚÈ ÂÓfiÙËÙÂ Î Ù Ó ÌÔÓÙ È Û apple ÓÙ ÎÂÊ Ï È. Aapplefi Ù Ù Ô appleúòù Â Ó È ÊÈÂÚˆÌ Ó ÛÙÔ ÚÔÛˆÎÚ ÙÈÎÔ Î È ÙÔ ÔÊÈÛÙ Î È ÙÔ Î ı Ó appleâúèï Ì ÓÂÈ Ù ÛÛÂÚÈ ÂÓfiÙËÙÂ. ÂapplefiÌÂÓ Ô Ó Ê ÚÔÓÙ È ÛÙÔ ÊÈÏÔÛfiÊÔ ÙË ÎÏ ÛÈÎ Ú ÈfiÙËÙ, ˆÎÚ ÙË, Ï ÙˆÓ Î È ÚÈÛÙÔÙ ÏË, Î È appleâúè Ô Ó apple ÓÙ ÂÓfiÙËÙ ÙÔ Î ı Ó. TÔ apple ÌappleÙÔ ÎÂÊ Ï ÈÔ, ÊÈÂÚˆÌ ÓÔ ÛÙËÓ Î ÓÈÎ ÊÈÏÔÛÔ- Ê, Ë ÔappleÔ È ÌÔÚÊÒıËΠÌÂÙ ÙÔÓ ı Ó ÙÔ ÙÔ ˆÎÚ ÙË, Î È ÛÙÈ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ Û ÔÏ ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎÒÓ Î È ÚˆÌ ÎÒÓ ÚfiÓˆÓ, appleâúè ÂÈ ÍÈ ÂÓfiÙËÙÂ. ıâ ÎÂÊ - Ï ÈÔ Û ÁÎÚÔÙÂ Ù È applefi Ó Ó ÁÂÓÈÎfi appleúôôúá ÓˆÙ, ÙËÓ ÂÈÛ ÁˆÁ Î È ÙÈ ÂappleÈÌ ÚÔ ÂÓfiÙËÙÂ.  Πıâ ÂÓfiÙËÙ apple Ú ÂÈ ÙÔ ÌÂÙ ÊÚ ÛÌ ÓÔ Î ÌÂÓÔ, ÛÙÔ ÔappleÔ Ô appleúôù Û- ÛÂÙ È Ô appleúôôúá ÓˆÙ, appleô apple ÚÔ ÛÈ ÂÈ ÌÂ Û ÓÙÔÌ ÙÔ ıâì ÙÈÎÔ ÍÔÓ ÙÔ ÎÂÈÌ ÓÔ appleô ÂÈ ÂappleÈÏÂÁÂ, Î È Û ÌappleÏËÚÒÓÂÙ È ÌÂ Ù Û fiïè, Ù apple Ú ÏÏËÏ Î ÌÂ- Ó, ÙÈ ÂÚˆÙ ÛÂÈ, ÙÈ ÂÚÁ Û Â Î È ÙÈ Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ. K ıâ ÎÂÊ Ï ÈÔ ÔÏÔÎÏË- ÚÒÓÂÙ È Ì ÙËÓ Ó ÎÂÊ Ï ˆÛË. ÙÔ Ù ÏÔ ÙÔ È Ï Ô, Û ÌÈ ÂÓfiÙËÙ, apple ÚÔ ÛÈ - ÂÙ È Ë ÁÂÓÈÎ ÂappleÈÛÎfiappleËÛË ÙˆÓ appleúô ÏËÌ ÙˆÓ appleô Ó appleù ıëî Ó Û Ùfi. ÛÎÔapplefi ÙÔ È Ï Ô Â Ó È ÈappleÏfi : ÊÂÓfi Ó apple Ú ÎÔÏÔ ı ÛÂÈ ÙËÓ ÂÍ ÏÈÍË ÙË ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ ÛÎ Ë Ì Û applefi Ù ÓıÔÏÔÁÔ ÌÂÓ Î ÌÂÓ Î È ÊÂÙ ÚÔ Ó Â ÍÂÈ ÌÂÚÈÎ ÛËÌ ÓÙÈÎ appleúô Ï Ì Ù ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ ÛÂ Û ÛË Ì ÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi, appleôïèùèîfi Î È ÈÛÙÔÚÈÎfi appleï ÛÈÔ ÙË ÂappleÔ Î Ù ÙËÓ ÔappleÔ Û ËÙ ıëî Ó. Ú ÏÏËÏ, ÙÔ È Ï Ô Â Ó È ÌÈ ÂÈÎÔÓÔÁÚ ÊËÌ ÓË ÈÛÙÔÚ ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ, Î ıò appleâúèï Ì ÓÂÈ ıâóùèî Ê ÓÙ ÛÙÈÎ appleôúùú Ù ÊÈÏÔÛfiÊˆÓ Î È appleâèîôó ÛÂÈ applefi Î ÏÏÈÙ Ó fiïˆó ÙˆÓ ÂappleÔ ÒÓ, Û ÂÙÈÎ appleúô Ù ı Ì Ù appleô Û ËÙÔ ÓÙ È. ÚÔÙ ÓÂÙ È Ë apple Ú ÏÏËÏË ÍÈÔappleÔ ËÛË ÙÔ È Ï Ô ÙË, µ Î È ÌÓ Û Ô IÛÙÔÚ ÙË Ú - ÂÏÏËÓÈÎ ÁÚ ÌÌ ÙÂ. ÂÏÂÈÒÓÔÓÙ, ı ı Ï ÌÂ Ó ÂÎÊÚ ÛÔ Ì ÙÈ Â ÚÈÛÙ Â Ì ÛÙÔÓ Û Ó ÂÏÊÔ È ÓÓË apple Ú Ï ÙÔ, ıâôïfiáô-êèïfiïôáô Ì ÂÈ Î ÛË ÛÙËÓ πûùôú ÙË ºÈÏÔÛÔÊ, ÁÈ ÙËÓ Ô ÛÈ ÛÙÈÎ Î È ÓÈ ÈÔÙÂÏ Û Ì ÔÏ ÙÔ Û fiï Ù ÛÙ È ÙË ÂÎapplefiÓËÛË ÙÔ È Ï Ô ÙÔ. OÈ Û ÁÁÚ ÊÂ

8 8 π ø H ºÈÏÔÛÔÊ Î È Ë IÛÙÔÚ ÙË AÚ EÏÏËÓÈÎ ºÈÏÔÛÔÊ. νοµα και έννοια της φιλοσοφίας Aπεικόνιση της Φιλοσοφίας από τη ζωφόρο των Προπυλαίων του Πανεπιστηµίου Aθηνών. Λεπτοµέρεια, από την ανοικτή στοά των Προπυλαίων, µιας µεγάλης τοιχογραφίας που έχει γίνει, µε βάση υδατογραφηµένο σχέδιο του Αυστριακού ζωγράφου Kαρλ Pαλ (Karl Rahl, 8-865), από τον Εδουάρδο Λεµπιέντσκυ το 888. Η µεγάλη τοιχογραφία των Προπυλαίων έχει ως βασικό θέµα την αναγέννηση των τεχνών και των επιστηµών κατά την περίοδο της βασιλείας του Όθωνα, όταν ιδρύθηκε το Πανεπιστήµιο Αθηνών (837). Η Φιλοσοφία εµφανίζεται ως θεά της Σοφίας που διδάσκει και αποδίδεται µε ένα γυναικείο τύπο που συνδέει τη ρωµαϊκή µε την κλασική τέχνη. Ï ÍË ÊÈÏÔÛÔÊ apple ÓÙ ÛÙË ÁÚ appleù ÂÏÏËÓÈÎ apple Ú ÔÛË ÛappleÔÚ ÈÎ Î Ù ÙÔÓ 5Ô ÈÒÓ apple.ã. Ú ÁÂÙ È applefi ÙÔ Ú Ì ÊÈÏÔÛÔÊÒ Î È ÛËÌ ÓÂÈ «Á appleë ÁÈ ÙË ÛÔÊ» (Ê ÏÔ + ÛÔÊ ). Ï ÍË ÛÔÊ apple ÓÙ ÁÈ appleúòùë ÊÔÚ ÛÙÔÓ ŸÌËÚÔ Î È ÛÙÔÓ Û Ô Ô Î È ÛËÌ ÓÂÈ ÈÎ ÓfiÙËÙ ÛÙÔ ÔappleÔÈÔ appleôùâ Âapple ÁÁÂÏ- Ì Û ÔappleÔÈ appleôùâ Ù ÓË, fiappleˆ ÙÔ Ó appleëáô ÙÔ appleôèëù. ÛÔÊfi ÛÔÊÈÛÙ appleúôëáâ Ù È ÙÔ ÊÈÏÔÛfiÊÔ Î È Â Ó È Û Ì ÔÏÔ ÂappleÈÓÔËÙÈÎfiÙËÙ, ÓıÚˆappleÔ Ì appleôïèùèî Ú ÛË ÓÔÌÔı ÙË ( appleù ÔÊÔ ). ÂÓÈÎfiÙÂÚ, ÛÔÊ Û Ì ÈÓ ÂÓ È Ê ÚÔÓ ÁÈ ÙË ÁÓÒÛË ÏÏ Î È ÊÚfiÓËÛË, ÔÚı ÎÚ ÛË ÁÈ È - ÊÔÚ appleú ÁÌ Ù ÛÙË ˆ ÎfiÌË ÈÎ ÓfiÙËÙ ÁÈ Ó Ï Ì ÓÂÈ Î appleôèô appleú - ÎÙÈÎ appleôê ÛÂÈ. ÁÂÙ È fiùè Ô Úfi ÔÙÔ ÚËÛÈÌÔappleÔ ËÛ appleúòùô ÙÔ Ú Ì φιλοσοφε ν Ó ÊÂÚfiÌÂÓÔ ÛÙ Ù Í È appleô Î ÓÂ Ô fiïˆó, Ó ËÙÒÓÙ ÙË ÁÓÒÛË, ÁÈ Ó ÈÎ ÓÔappleÔÈ ÛÂÈ ÙËÓ appleâúè ÚÁÂÈ ÙÔ. O ı ÁfiÚ Ù Ó Ô appleúò- ÙÔ appleô ÔÓfiÌ Û ÙÔÓ Â Ùfi ÙÔ ÊÈÏfiÛÔÊÔ, Ì ÙËÓ ÓÓÔÈ ÙÔ ÓıÚÒappleÔ appleô Á apple ÙË ÁÓÒÛË. ÊÈÏÔÛÔÊ ÁÂÓÓÈ Ù È ÛÙËÓ πˆó Î Ù ÙÔÓ 6Ô ÈÒÓ apple.x., fiù Ó Ó Ó Ô ÔÚıÔÏÔÁÈÎfi ÙÚfiappleÔ ÂÍ ÁËÛË ÙÔ ÎfiÛÌÔ ÚËÛÈÌÔappleÔÈÂ Ù È applefi ÌÈ ÔÌ ÛÙÔ ÛÙÒÓ, ÙÔ ÚÔÛˆÎÚ ÙÈÎÔ. ÚÈÛÙÔÙ ÏË ı appleô ÒÛÂÈ ÙÔÓ Ù ÙÏÔ ÙÔ ÊÈÏÔÛfiÊÔ ÛÙÔ appleúôûˆîú ÙÈÎÔ ÊÈÏÔÛfi- ÊÔ Ï, Ó Í Ì Ó ÚÔ Î È Ó ÍÈÌ ÓË Î È ı Û Ó ÛÂÈ ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ Ì ÙÔÓ ÔÚıÔÏÔÁÈÎfi ÙÚfiappleÔ ÂÍ ÁËÛË ÙË appleú ÁÌ ÙÈÎfiÙËÙ.. Aρχή της φιλοσοφίας ÊÈÏÔÛÔÊ Î Ù ÙÔÓ Ï ÙˆÓ Î È ÙÔÓ AÚÈÛÙÔÙ ÏË Â Ó È ÛÙ ÛË appleôú Î È ı Ì ÛÌÔ apple Ó ÓÙÈ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Î È ÛÙ Ê ÈÓfiÌÂÓ ÙÔ. Ù ÂÙ È Ì ÙË ıâˆú, ËÏ ÙË ˆÚ È ÈÔÙ ÏÂÈ ÌÂÏ ÙË ÙÔ Â Ô ÙˆÓ appleú ÁÌ ÙˆÓ (θεωρίης νεκεν) Î È ÂÓ ÂÈ Û ÛË Ì ÙËÓ appleú ÎÙÈÎ ÁÓÒÛË. ÊÈÏÔÛÔÊ, ˆ Ù ÓÈÎfi fiúô ÁÈ ÌÈ ÔÚÈÛÌ ÓË appleóâ Ì ÙÈÎ Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ, ËÏÒÓÂÈ ÙË ÌÂıÔ ÈÎ ÂÚÁ Û ÙÔ appleóâ Ì ÙÔ ÁÈ ıâˆúëùèî ÁÓÒÛË, ÏÏ Î È ÙË È - ÁÈ ÙÔÓ ÛˆÛÙfi ÙÚfiappleÔ ˆ. ÊÈÏfiÛÔÊÔ Â Ó È Ô ÓıÚˆappleÔ appleô Ó - ËÙ ÙËÓ Ô Û ÙˆÓ appleú ÁÌ ÙˆÓ, ÏÏ Î È Ùfi appleô ıâìâïèòóâè ÌÈ Ù ÓË ÙÔ Ô, ËÏ Ó Ó ÙÚfiappleÔ ˆ. 3. Oρισµοί της φιλοσοφίας O φιλόσοφος βρίσκεται σε αµηχανία να ορίσει το θέµα του. Ù ÙËÓ Ú ÈfiÙËÙ, Ô Ó Ôı ÚÎÂÙÔ ÔÚÈÛÌÔ ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ, appleô appleâúèáú ÊÔ Ó ÙËÓ Ô Û ÙË, ËÏ ÙÈ Â Ó È Ë ÊÈÏÔÛÔÊ. ŒÙÛÈ, Ë ÊÈÏÔÛÔ- Ê ÂÈ ÔÚÈÛı ˆ ÁÓÒÛË ÙˆÓ fióùˆó, ÚÂ Ó ÙˆÓ Ú ÒÓ Î È ÙˆÓ appleúòùˆó ÈÙ ˆÓ ÙˆÓ Ê ÈÓÔÌ ÓˆÓ, ÌÂÏ ÙË ı Ó ÙÔ, ÁÓÒÛË ÙˆÓ ıâ ˆÓ Î È ÓıÚÒappleÈÓˆÓ appleú ÁÌ ÙˆÓ. ÊÈÏÔÛÔÊ ÂÈ ÔÚÈÛıÂ Î È ˆ Ù ÓË ÙˆÓ Ù ÓÒÓ Î È ÂappleÈ-

9 π ø 9 ÛÙ ÌË ÙˆÓ ÂappleÈÛÙËÌÒÓ. applefi ÙËÓ Ú ÈfiÙËÙ Ì ÚÈ Û ÌÂÚ Ô Ó Á ÓÂÈ appleôï- Ï appleúôûapple ıâèâ Ó ÔıÂ Ó Û Ê Î È ÈÎ ÓÔappleÔÈËÙÈÎfi ÔÚÈÛÌfi ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ, appleú ÁÌ appleô Ê ÓÂÚÒÓÂÈ fiùè Â Ó È ÛÎÔÏÔ Ó ÔÚÈÛıÂ. 4. Η σηµασία της φιλοσοφίας στη ζωή του ανθρώπου ÙËÓ Î ıëìâúèó ÁÏÒÛÛ ÊÈÏÔÛÔÊ ÛËÌ ÓÂÈ ÙËÓ appleúôûˆappleèî ÛÙ ÛË ÙˆÓ ÓıÚÒappleˆÓ apple Ó ÓÙÈ ÛÙ Î ıëìâúèó appleúô Ï Ì Ù, ÏÏ Î È ÛÙÈ ÛÎÔ- Ï Â ÙË ˆ. EÚˆÙ Ì Ù, fiappleˆ «Aapplefi appleô ÂÚ fiì ÛÙÂ;», «TÈ Â Ì ÛÙÂ;», «Ô appleëá ÓÔ ÌÂ;» apple Û ÔÏÔ Ó Û ÓÂ Ò ÙÔ ÓıÚÒappleÔ applefi ÙËÓ Ú ÈfiÙËÙ Ì ÚÈ Û ÌÂÚ Î È Û ٠ÂappleÈ ÂÈÚÔ Ó Ó apple ÓÙ ÛÔ Ó ÔÈ ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ. ÊÈÏÔÛÔÊ Û ÔÏÂ Ù È Âapple ÛË Ì ÂÚˆÙ Ì Ù, fiappleˆ «È ÌappleÔÚÒ Ó Í Úˆ;», «È ÌappleÔÚÒ Ó ÂÏapple ˆ;», «È ÔÊ ψ Ó Î Óˆ;».  ٠٠ÂÚˆÙ - Ì Ù ÔÈ ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ appleúôûapple ıô Ó Ó apple ÓÙ ÛÔ Ó Ì ÙÔ Ó Ó ıô Ó applefi ÙÔ Û ÁÎÂÎÚÈÌ ÓÔ Î È ÙÔ ÂappleÈÌ ÚÔ ÛÙÔ ÁÂÓÈÎfi Î È ÙÔ ÊËÚËÌ ÓÔ, Û ÌÈ appleúô- Ûapple ıâè Ó Û ÏÏ Ô Ó ÙÔ ÓfiËÌ ÙÔ ÎfiÛÌÔ ÛÙÔ Û ÓÔÏfi ÙÔ Î È Ó È - Ù appleòûô Ó ÌÈ ıâˆú ÁÈ ÙÔÓ ÓıÚˆappleÔ Î È ÙË ˆ. ÊÈÏÔÛÔÊ ÛÙËÚ ÂÙ È ÛÙÔÓ È ÏÔÁÔ, ÛÙËÓ ÎÚÈÙÈÎ ÛÎ Ë Î È ÛÙËÓ appleóâ Ì ÙÈÎ ÂÏ ıâú. Ó È Ó È ÎÔappleÔ appleúô ÏËÌ ÙÈÛÌfi Î È È - ÛÎÂÈ ÛÙÔÓ ÓıÚˆappleÔ Ó ı ÙÂÈ ÂÚˆÙ Ì Ù, Ó Á apple ÂÈ ÙËÓ Ï ıâè, Ó appleúô- Ûapple ıâ Ó È appleï ÛÂÈ ÙÔÓ Ú ÎÙ Ú Î È ÙË Û ÌappleÂÚÈÊÔÚ ÙÔ. O appleúô ÏË- Ì ÙÈÛÌfi Ùfi È ÌÔÚÊÒÓÂÙ È applefi ÙÔ ÊÈÏÔÛfiÊÔ, ÙˆÓ ÔappleÔ ˆÓ ÔÈ È - ÊÔÚÂÙÈÎ ÓÙÈÏ ÂÈ Î È ıâˆú  ÂÓÙ ÛÛÔÓÙ È ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ ÙË ÊÈÏÔÛÔ- Ê appleô Â Ó È ÈÛÙÔÚ ÙˆÓ È ÂÒÓ, ÈÛÙÔÚ ÙˆÓ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÒÓ ÏfiÁˆÓ Î È Û ÛÙËÌ ÙˆÓ. Aπό τη ζωφόρο των Προπυλαίων του Πανεπιστηµίου Aθηνών απεικονίζονται η Pητορική, η Ποιητική, η Mαθη- µατική, η Iστορία και η Aρχαιολογία (Λεπτοµέρεια, 9ος αι.). «Φιλοσοφώ σηµαίνει ότι ξανακάνω κάτι πρόβληµα. Eνώ δηλαδή κατά την κοινή αντίληψη ένα θέµα είναι ξεκαθαρισµένο, διευθετηµένο, λυµένο, εγώ το ξανακάνω πρόβληµα. Πώς; Το σκέπτο- µαι πάλι από την αρχή». (E. Παπανούτσος, H ηθική συνείδηση και τα προβλήµατά της, Aθήνα 96, σελ. ) 5. Προβλήµατα και κλάδοι της φιλοσοφίας ÂÍ Ù ÛË ÙË ÈÛÙÔÚ ÙË Ú ÂÏÏËÓÈÎ ÊÈÏÔÛÔÊ, fiappleˆ Ù ÂÍÂÏ ÛÛÂÙ È applefi ÙÔÓ 6Ô ÈÒÓ apple.ã. Ì ÚÈ Î È ÙËÓ ÛÙÂÚË Ú ÈfiÙËÙ, ËÏ - Ì ÚÈ ÙÔÓ 6Ô ÈÒÓ Ì.Ã., Ê ÓÂÚÒÓÂÈ fiùè ÔÈ Ú ÔÈ ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ ÛÙÔ - ÛÙËÎ Ó Á Úˆ applefi appleôèî Ï appleúô Ï Ì Ù, appleô Û Ó ÔÓÙ È Ì ÙË ÌÂÙ Ê ÛÈ- Î, ÙË Ê ÛÈÎ, ÙË ÏÔÁÈÎ Î È ÙË ÁÏÒÛÛ, ÙË ÁÓˆÛÈÔÏÔÁ, ÙËÓ ËıÈÎ, ÙËÓ appleôïèùèî Î È ÎÔÈÓˆÓÈÎ ÊÈÏÔÛÔÊ. A Ù Ù appleúô Ï Ì Ù ÌappleÔÚÔ ÌÂ Ó Ù È ÎÚ ÓÔ Ì Û ıâˆúëùèî Î È appleú ÎÙÈÎ. ˆÚËÙÈÎ appleúô Ï Ì Ù appleôî ÏÔ Ì fiû Û Ó ÔÓÙ È Ì ÙË ıâˆú, ÙË ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ ËÏ Ú Ó, Î È Ì ÙË ÈÂÚ ÓËÛË appleúô ÏËÌ ÙˆÓ appleô ÊÔ- ÚÔ Ó ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ, ÙÔÓ ÓıÚˆappleÔ Î È ÙÔÓ ıâfi. ªÂ ÙÈ Ú Î È ÙËÓ ÂÚÌËÓ ÙÔ ÎfiÛÌÔ Î È ÙÔ fióùô Û ÔÏÂ Ù È Ë ÌÂÙ Ê ÛÈÎ ÔÓÙÔÏÔÁ. appleúô Ï Ì Ù appleô ı ÙÂÈ Ë ÁÓÒÛË ÙË Ê ÛË appleôî ÏÔ ÓÙ È ÎÔÛÌÔÏÔÁÈÎ Ê ÛÈÎ. appleúô Ï Ì Ù appleô Ó Î appleùô Ó applefi ÂÚˆÙ Ì Ù Û ÂÙÈÎ Ì ٠fiúè ÙË ÁÓÒÛË Î È ÙË Û ÛË ÙË Ì ÙËÓ appleú ÁÌ ÙÈÎfiÙËÙ ÂÍÂÙ ÂÈ Ë ıâˆú ÙË ÁÓÒÛË, Ë ÁÓˆÛÈÔÏÔÁ. H ÏÔÁÈÎ Φιλόσοφος που διδάσκει φιλοσοφία στα µέλη της βασιλικής οικογένειας της Μακεδονίας (στον Αντίγονο Γονατά και στη µητέρα του βασίλισσα Φίλα). Λεπτοµέρεια, περίπου 40 π.χ., από πρωτότυπο έργο των µέσων του 3ου αι. (Ελληνορωµαϊκή τέχνη της Καµπανίας, Έπαυλη Fannio Sinitore, Νεάπολη, Εθνικό Μουσείο).

10 0 π ø Aπό τη ζωφόρο των Προπυλαίων του Πανεπιστηµίου AΘηνών όπου απεικονίζεται η Νοµοθεσία (λεπτοµέρεια, 9ος αι.). Λεπτοµέρεια από τη ζωφόρο των Προπυλαίων του Πανεπιστηµίου AΘηνών, όπου απεικονίζονται η Ρητορική, η Ποιητική και η Μαθηµατική επιστήµη (λεπτοµέρεια, 9ος αι.). ÂappleÂÍÂÚÁ ÂÙ È ÌÂıfi Ô Î Ù ÏÏËÏÂ, ÒÛÙÂ Ó ÌappleÔÚ ÛÂÈ Î appleôèô Ó È - ÎÚ ÓÂÈ ÙÔ ÛˆÛÙfi, ÚËÛÈÌÔappleÔÈÒÓÙ ÙË ÏÔÁÈÎ ÛÎ Ë, Î È appleúôû ÈÔÚ ÂÈ ÙÔ ÓfiÌÔ, ÙÈ Ú Î È ÙÔ Î ÓfiÓ appleô ÔÊ ÏÂÈ Ó ÎÔÏÔ ıâ fiappleôèô Ó - ËÙ ÙËÓ Ï ıâè. Ú ÎÙÈÎ appleúô Ï Ì Ù appleôî ÏÔ Ì fiû Û Ó ÔÓÙ È Ì ÙË ÛÎfiappleÈÌË appleú ÍË Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ ÙÔ ÓıÚÒappleÔ. appleú ÎÙÈÎ appleúô Ï Ì Ù ÂÍÂÙ - Ô Ó Ë ËıÈÎ ÊÈÏÔÛÔÊ, Ì ÙËÓ ÔappleÔ Û Ó ÂÙ È Ë ÎÔÈÓˆÓÈÎ ÊÈÏÔÛÔÊ, ÊÔ Î ıâ ÓıÚÒappleÈÓË appleú ÍË Û Ó ÂÙ È Ì ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ, Î ıò Î È Ë appleôïè- ÙÈÎ ÊÈÏÔÛÔÊ. ËıÈÎ, ÛÙËÓ ÎÔÈÓ Ú ÛË ÙÔ fiúô, Û Ó ÂÙ È Ì ٠ıë, ËÏ Ù Î ıèâúˆì Ó appleúfiù apple Û ÌappleÂÚÈÊÔÚ appleô Ô Ó ÂappleÈÎÚ Ù ÛÂÈ Û ÌÈ ÎÔÈ- ÓˆÓ,  Ù applefi apple Ú ÔÛË Â Ù Ì ÙË ÛȈappleËÚ Û ÌÊˆÓ ÌÂÙ Í ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ ÙË. ËıÈÎ, ˆ ÎÏ Ô ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ, appleôùâïâ ÙË ÛÙÔ ÛÙÈÎ ÌÂÏ ÙË ÔÚÈÛÌ ÓˆÓ ÍÈÒÓ appleô ÊÔÚÔ Ó ÙËÓ ÓıÚÒappleÈÓË Û ÌappleÂÚÈÊÔÚ Î È ÙÔ Î ÓfiÓ appleô ÙËÓ È appleô Ó Û Ó ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Û ÓÔÏÔ. ÚÔÛapple ıâ Ó ÔÚ ÛÂÈ ÙÔ ÎÚÈÙ ÚÈÔ ÙË ÔÚı appleú ÍË, Ó ÂÍÂÙ ÛÂÈ ÙË Ê ÛË ÙˆÓ ËıÈÎÒÓ ÎÚ ÛÂˆÓ Î È ÂappleÈ ÂÈÚ ÙËÓ Âapple Ï ÛË appleú ÎÙÈÎÒÓ ËıÈÎÒÓ appleúô ÏËÌ ÙˆÓ. appleôïèùèî Î È ÎÔÈÓˆÓÈÎ ÊÈÏÔÛÔÊ ÂÍÂÙ ÂÈ ÙÔ Î ÓfiÓÂ, appleô appleú appleâè Ó È appleô Ó Ì ÔÚÁ ÓˆÌ ÓË appleôïèùèî ÎÔÈÓˆÓ, Î È Û ÔÏÂ Ù È Ì ÙËÓ appleôïè- ÙÈÎ ÔÚÁ ÓˆÛË ÙÔ ÎÚ ÙÔ, ÙË ÓÔÌÈÌfiÙËÙ ÙË appleôïèùèî ÂÍÔ Û, ÙÈ ÂÏ ıâú Â Î È Ù ÈÎ ÈÒÌ Ù ÙˆÓ appleôïèùòó, ÙËÓ È ÈÔÎÙËÛ, ÙËÓ ÔÚÁ ÓˆÛË ÙÔ ÎÚ ÙÔ, Ù appleôïèùâ Ì Ù, ÙÔ ÓfiÌÔ Î È ÙÔ ıâûìô, Î ıò Î È Ì ÙËÓ appleôïèùèî Û ÌappleÂÚÈÊÔÚ ÙfiÌˆÓ Î È ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ÔÌ ˆÓ. 6. ιαίρεση της ιστορίας της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας Ó ıˆ, Ë ÈÛÙÔÚ ÙË Ú ÊÈÏÔÛÔÊ ÁÈ ÏfiÁÔ ÌÂıÔ ÔÏÔÁÈÎÔ Î È È ÎÙÈÎÔ È ÈÚÂ Ù È Û ÙÚÂÈ appleâúèfi Ô : ) Αρχαϊκή περίοδος. Η προσωκρατική φιλοσοφία (6ος-5ος αι. π.χ.) Ú ÂÈ Ì ÙÔÓ Ï ÙÔÓ ªÈÏ ÛÈÔ Î È ÙÂÚÌ Ù ÂÙ È Ì ÙËÓ ÂÌÊ ÓÈÛË ÙÔ ˆÎÚ ÙË. ÊÈÏÔÛÔÊ ÛÙËÓ appleúòùë Ù Ê ÛË Â Ó È «ÎÔÛÌÔÏÔÁÈλ, ËÏ ÂappleÈ ÈÒÎÂÈ Ó ÂÍËÁ ÛÂÈ ÙÔ ÎÔÛÌÈÎfi appleúfi ÏËÌ, Ó ÚÂÈ ÙËÓ Ú Î È ÙËÓ Ô Û ÙÔ ÎfiÛÌÔ, ÏÏ Î È «ÔÓÙÔÏÔÁÈλ, ËÏ appleúôûapple ıâ Ó ÂÍÂÙ ÛÂÈ ÙÔ «ÔÓ», ÙËÓ ÎÔÛÌÈÎ appleú ÁÌ ÙÈÎfiÙËÙ appleô ÔÈ appleúôûˆîú ÙÈ- ÎÔ ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ ÙË Ê ÓÙ ÔÓÙ È ÏÈÎ. È ÚÔÛˆÎÚ ÙÈÎÔ appleúôûapple ıô Ó Ó ÒÛÔ Ó ÌÈ ÔÚıÔÏÔÁÈÎ ÂÚÌËÓ ÙÔ ÎfiÛÌÔ, ÂÓ È Ê ÚÔÓÙ È fiìˆ Î È ÁÈ ÙËÓ ËıÈÎ Û ÌappleÂÚÈÊÔÚ ÙÔ ÓıÚÒappleÔ Î ıò Î È ÁÈ ÙËÓ appleôïèùèî ÔÚÁ ÓˆÛË ÙË ÎÔÈÓˆÓ ÙË ÂappleÔ ÙÔ. Πορτρέτο φιλοσόφου από τη Βρετανική βιβλιοθήκη. ) Κλασική ή αττική περίοδος (5ος-4ος αι. π.x.) appleâú Ô Ô Ù Ú ÂÈ Ì ÙÔÓ ˆÎÚ ÙË, appleâúèï Ì ÓÂÈ ÙÔ ÔÊÈÛÙ Î È ÙÔÓ Ï ÙˆÓ Î È ÙÂÚÌ Ù ÂÙ È Ì ÙÔÓ ı Ó ÙÔ ÙÔ ÚÈÛÙÔÙ ÏË (3 apple.ã.). ˆÚÂ Ù È Ë ÎÌ ÙË Ú ÂÏÏËÓÈÎ ÊÈÏÔÛÔÊ Î È ÂÎ ËÏÒÓÂÙ È

11 π ø ÛÙËÓ ı Ó ÙË ÂappleÔ ÙÔ ÂÚÈÎÏ. Ò, Âapple ÛË, ÂÓÙ ÛÛÔÓÙ È Î È ÔÈ ÏÂÁfi- ÌÂÓ ۈÎÚ ÙÈÎ Û ÔÏ ( ÓÈÎ, ªÂÁ ÚÈÎ, ÚËÓ Î ), ÔÈ ÔappleÔ Â È Ú - ıëî Ó applefi Ì ıëù Î È Ê ÏÔ ÙÔ ˆÎÚ ÙË appleô ËÙÔ Û Ó, fiappleˆ Ùfi, ÙÈ appleúô appleôı ÛÂÈ Î È Ù ÎÚÈÙ ÚÈ ÙË ıâìâï ˆÛË ÙÔ ÂÓ ÚÂÙÔ Ô. ËÌÈÔ ÚÁ ÂÏ ıâúˆó ıâûìòó ÓÂÈ ÙË Ó ÙfiÙËÙ ÛÙÔ ÔÊÈ- ÛÙ, Î Ùfi Ô ÂÍ ÈÚÂÙÈÎ ÛÔÊ Î È ÁÓÒÛË, fiappleˆ Ô ÚˆÙ ÁfiÚ, Ô Úfi ÈÎÔ, Ô πappleapple, Ô ÔÚÁ, Ó ÏıÔ Ó applefi ÙÈ ÂÏÏËÓÈÎ appleôèî  ÛÙËÓ ı Ó Î È Ó ÛÎ ÛÔ Ó ÙË ÛÔÊÈÛÙÈÎ Ù ÓË, ËÏ ÙË ÚËÙÔÚÈÎ Î È ÙË È ÏÂÎÙÈÎ, È ÛÎÔÓÙ ÙËÓ ÚÂÙ Î È ÙËÓ appleôïèùèî Ù ÓË. ÚÈ- ÛÌ ÓÔÈ ÛÔÊÈÛÙ Â Ó È Û Á ÚÔÓÔÈ Ì ÙÔ ÓÂfiÙÂÚÔ ÂÎappleÚÔÛÒappleÔ ÙË appleúôûˆîú ÙÈÎ ÊÈÏÔÛÔÊ ÏÏ Î È Ì ÙÔÓ ˆÎÚ ÙË. ÊÈÏÔÛÔÊ applefi ÎÔÛÌÔÏÔÁÈÎ Á ÓÂÙ È ÙÒÚ ÓıÚˆappleÔÏÔÁÈÎ, ÛÙÚ ÊÂÙ È ËÏ appleúô ÙÔÓ ÓıÚˆappleÔ. ÛÙÚÔÊ Ù Â Ó È È È ÙÂÚ Ê ÓÂÚ ÛÙÔÓ ˆÎÚ ÙË, Ô ÔappleÔ - Ô ıâûâ ˆ ÛÎÔapplefi ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ ÙËÓ ËıÈÎ Î È appleóâ Ì ÙÈÎ ÂÏÙ ˆÛË ÙÔ ÓıÚÒappleÔ. ÊÈÏÔÛÔÊ Û ÛÙËÌ ÙÔappleÔÈÂ Ù È ÙËÓ appleâú Ô Ô Ù Î Ú ˆ ÛÙÈ Û ÔÏ ÙˆÓ ıëóòó, ÙËÓ Î ËÌ Î È ÙÔ ÎÂÈÔ, appleô Ú - Û Ó, ÓÙ ÛÙÔÈ, Ô Ï ÙˆÓ Î È Ô ÚÈÛÙÔÙ ÏË, ÔÈ ÛËÌ ÓÙÈÎfiÙÂÚÔÈ ÊÈÏfi- ÛÔÊÔÈ ÙË Ú ÈfiÙËÙ. 3) Μετακλασική περίοδος. Ελληνιστική-Pωµαϊκή φιλοσοφία. Ύστερη αρχαιότητα. (3ος αι. π.x. - 6ος αι. µ.χ.) appleâú Ô Ô Ù È ÚΠapplefi ÙÔÓ ı Ó ÙÔ ÙÔ ÚÈÛÙÔÙ ÏË, ÙÔ ÙÔ 3 apple.ã., Ì ÚÈ ÙÔ Ù ÏÔ ÙÔ NÂÔappleÏ ÙˆÓÈÛÌÔ, ÙÔÓ 6Ô ÈÒÓ Ì.Ã., fiù Ó Ô ÙÔÎÚ ÙÔÚ πô ÛÙÈÓÈ Ófi ÎÏÂÈÛ ÌÂ È Ù ÁÌ ÙÈ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ Û ÔÏ ÙˆÓ ıëóòó (59 Ì.X.). ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎ ÊÈÏÔÛÔÊ Â Ó È ËÌÈÔ ÚÁËÌ ÙˆÓ Ó ˆÓ Û ÓıËÎÒÓ appleô ÊÂÚÂ Ô ı Ó ÙÔ ÙÔ ªÂÁ ÏÔ ÏÂÍ Ó ÚÔ (33 apple.ã.) Î È Û ÂÙ ÂÙ È Ì ÙËÓ Ú ÛË ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ÎÚ ÙÒÓ ÛÂ È ÊÔÚ appleâúèô ÙË Û Î È ÙË AÈÁ appleùô. ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎ ÊÈÏÔÛÔÊ Óı Âapple ÛË ÛÙÈ ÎÌ Ô Û ÂÏÏËÓÈÎ applefiïâè ÙË Ùˆ πù Ï Î È È ÂÙ È Ì Ûˆ ÙË ÂÏÏËÓÈÎ ÁÏÒÛÛ. ı Ó apple Ú Ì ÓÂÈ ÙÔ ÌÂÁ ÏÔ appleóâ Ì ÙÈÎfi Î ÓÙÚÔ, ÂÓÒ È Ú Ô- ÓÙ È ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ Û ÔÏ Î È Û applefiïâè ÙË Û Î È ÙË ÊÚÈÎ. Ë È ÛÎ Ï ÙÔ ˆÎÚ ÙË Û ÓÂ Ô Ó ÔÈ ÏÂÁfiÌÂÓ ۈÎÚ ÙÈÎ Û ÔÏ. Ú ÏÏËÏ, Ó appleù ÛÛÔÓÙ È Ô appleèîô ÚÈÛÌfi, Ô ÙˆÈÎÈÛÌfi Î È Ô ÎÂappleÙÈÎÈ- ÛÌfi, ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ ÚÂ Ì Ù appleô Î ÚÈ Ú Ô Ó ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎÔ ÚfiÓÔ Î È Û ÔÏÔ ÓÙ È Î Ú ˆ Ì ÙË Ê ÛÈÎ, ÙË ÏÔÁÈÎ Î È ÙËÓ ËıÈÎ. È ıâˆú Â ÙˆÓ ÊÈÏÔÛfiÊˆÓ Ù ÙË ÂappleÔ, Î Ú ˆ ÔÈ ËıÈÎ, ı ÙÔ Ó ˆ ÛË ÙÔ ÙËÓ ÙÔÌÈÎ Â ÈÌÔÓ ÙÔ ÓıÚÒappleÔ Î È appleúô- ÙÚ appleô Ó ÙËÓ Î ıè ÚˆÛË ÂÓfi ÔÚÈÛÌ ÓÔ ÙÚfiappleÔ Û ÌappleÂÚÈÊÔÚ Î È ÌÈ ÔÚÈÛÌ ÓË ÂappleÈÏÔÁ ˆ. appleè ÈÒÓÔ Ó Î È ÛÙ ÚˆÌ Î ÚfiÓÈ, fiù Ó Ë ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎ ÊÈÏÔÛÔÊ ÙÂÚÌ Ù ÂÙ È ÙÔ ÙÔ 3 apple.ã., Ì ÙËÓ Î Ù ÚÚ ÛË ÙË ƒˆì Î ËÌÔÎÚ Ù Î È ÙËÓ ÂappleÈÎÚ ÙËÛË ÙÔ ÎÙ È ÓÔ ÁÔ - ÛÙÔ, Ô ÔappleÔ Ô appleôù ÛÛÂÈ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎfi Û ÏÂÈÔ ÙË ÏÂÍ Ó ÚÂÈ. ÏÏËÓÈÛÌfi apple ÂÈ Ó ÂÈ ÈÎ ÙÔ appleôïèùèî ÔÓÙfiÙËÙ, fiìˆ Ë ÂÏÏËÓÈÎ Φύλλο παπύρου που διασώζει ένα απόσπασµα από τον «Aγώνα Oµήρου και Hσιόδου». O πάπυρος, αυτοφυής θάµνος που φύεται κυρίως στην κοιλάδα του Nείλου, παρείχε µε κατάλληλη επεξεργασία του κατώτερου µέρους του ένα εύκαµπτο, λεπτό, ανθεκτικό και ανοιχτόχρωµο υλικό γραφής. Tα παπύρινα φύλλα συγκολλούνταν έτσι, ώστε να σχηµατίζουν ταινία που τυλιγόταν σε κύλινδρο, όπου µε κάλαµο γραφόταν το κείµενο σε στήλες. Έτσι δηµιουργούνταν οι σελίδες. H αρχή των Nόµων του Πλάτωνα από τον περγαµηνό κώδικα A, που προέρχεται από τη βιβλιοθήκη του Πατριάρχη Φωτίου (ος αι. µ.x.). H περγαµηνή (>Πέργαµος), υλικό γραφής, ήταν επεξεργασµένο δέρµα και εξυπηρετούσε τη νέα µορφή βιβλίου, τον κώδικα (=Codex, ελληνικά: σωµάτιον). Άρχισε να χρησιµοποιείται ευκαιριακά κατά τον ο αι. µ.x. και γενικεύθηκε αργότερα, γιατί ήταν πιο εύχρηστο υλικό γραφής από τον παπύρινο κύλινδρο.

12 π ø ÊÈÏÔÛÔÊ Î ÚÈ Ú Â ÛÙË ÚˆÌ Î ÙÔÎÚ ÙÔÚ. ÙÔ appleúòùô ÚÈ- ÛÙÈ ÓÈÎÔ ÈÒÓÂ Ó ÈÒÓÂÈ Ô Ï ÙˆÓÈÛÌfi Î È ÙÔ ÂÓ È Ê ÚÔÓ ÁÈ ÙÔÓ AÚÈÛÙÔÙ ÏË. ÙÔÓ Ô È. Ì.X. Ó appleù ÛÛÂÙ È ÛÙËÓ ÏÂÍ Ó ÚÂÈ Ô ÂÔappleÏ - ÙˆÓÈÛÌfi, ÌÈ ÊÈÏÔÛÔÊ appleô È ÎÚ ÓÂÙ È applefi ÂÎÏÂÎÙÈÎÈÛÌfi Î È Ê ÚÓÂÈ ÛÙËÓ ÂappleÈÎ ÈÚfiÙËÙ Ù Û ÁÁÚ ÌÌ Ù ÙÔ Ï ÙˆÓ Î È ÙÔ ÚÈÛÙÔÙ ÏË. K ÚÈÔ ÂÎappleÚfiÛˆappleÔ ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ Ù, appleô ı Î ÚÈ Ú ÛÂÈ ÛÙËÓ ÛÙÂÚË Ú ÈfiÙËÙ, ÂappleÔ Î Ù ÙËÓ ÔappleÔ È ÌÔÚÊÒÓÂÙ È Ô ÚÈÛÙÈ ÓÈ- Îfi ÛÙÔ ÛÌfi, Â Ó È Ô ÏˆÙ ÓÔ, Ô ÔappleÔ Ô ËÛ ÙÔÓ 3Ô ÈÒÓ Ì.X. H κωµωδία του Aριστοφάνη Nεφέλαι σε έκδοση του Άλδου Mανούτιου (Bενετία 498), ο οποίος πρωτοστάτησε στην έκδοση των κλασικών συγγραφέων και συνέβαλε µε τις εκδόσεις του στη διάδοση της ελληνικής γραµµατείας στη ύση. H αστρονοµία είχε λαµπρή ανάπτυξη κατά τον 4ο αι. π.x. Mε την παρακίνηση του Πλάτωνα ορισµένοι από τους µαθητές του στράφηκαν προς τη µελέτη των ουράνιων σωµάτων. Eδώ, ο παλαιότερος πάπυρος που σώθηκε µε σχέδια τα οποία αναφέρονται στις κινήσεις των πλανητών, στους αστερισµούς κ.ά. (ος αι., Παρίσι, Mουσείο Λούβρου). Ψήφισµα του ήµου των Aθηναίων, γραµµένο σε µάρµαρο, συνηθισµένο υλικό γραφής, που αναφέρεται στην προετοιµασία της Σικελικής εκστρατείας (45 π.x., Aθήνα, Eπιγραφικό Mουσείο). 7. Η παράδοση της ελληνικής φιλοσοφίας ΠÌÂÓ ÙˆÓ ÊÈÏÔÛfiÊˆÓ ÙË Ú ÈfiÙËÙ, Ì ÚÙ Ú Â ÙÔ ÁÚ appleùô ÏfiÁÔ, Û ÁÎÂÓÙÚÒÓÔ Ó Û ÌÂÚ, fiappleˆ Î È apple Ï ÈfiÙÂÚ, ÙÔ ÂÓ È Ê ÚÔÓ Ì. È appleëá Â Ó È ÌÂÛÂ, ËÏ Ù Û ÁÁÚ ÌÌ Ù ÙˆÓ ÈˆÓ ÙˆÓ ÊÈÏÔÛfiʈÓ, Î È ÌÌÂÛÂ, ËÏ Ë ÔÍÔÁÚ ÊÈÎ ÁÚ ÌÌ ÙÂ, ÔÈ BÈÔÁÚ Ê Â, ÔÈ AÓıÔ- ÏÔÁ Â, Ù Aapple Óı ÛÌ Ù. Άµεσες πηγές È appleëá Ù Ô Ó appleôûùâ ÛËÌ ÓÙÈÎ appleòïâèâ. ÏfiÎÏËÚË Ë appleúôûˆ- ÎÚ ÙÈÎ Î È Ë ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎ ÊÈÏÔÛÔÊ, ÂÎÙfi applefi Ï Á ÂÍ ÈÚ ÛÂÈ, ÂÈ ıâ. ÔÏÏ fiìˆ ÚÁ, fiappleˆ ÙÔ Ï ÙˆÓ Î È ÙÔ ÚÈÛÙÔÙ ÏË ÙˆÓ ÙˆÈÎÒÓ Î È ÙË ÓÂÔappleÏ ÙˆÓÈÎ Û ÔÏ, Ô Ó ÛˆıÂ. Έµµεσες πηγές ªÂ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ ÙË Ú ÊÈÏÔÛÔÊ Û ÔÏ ıëîâ Ë ÌÂÙ ÁÂÓ ÛÙÂÚË Ú ÈfiÙËÙ Î È Ì ˆÛ ÌÈ ÛÂÈÚ ÂÚÁ Û Â appleô Â Ó È ÁÓˆÛÙ ˆ ÔÍÔ- ÁÚ Ê Â, ÈÔÁÚ Ê Â, appleú ÁÌ Ù Â.. οξογραφική γραµµατεία H ÔÍÔÁÚ ÊÈÎ ÁÚ ÌÌ ÙÂ È ÛˆÛ ÙÈ ÁÓÒÌ ( fií È fiáì Ù ) ÙˆÓ ÊÈÏÔÛfiÊˆÓ ÙË appleúòèìë Ú ÈfiÙËÙ. ËÓ Ú Î ÓÂ Ô ÚÈÛÙÔÙ ÏË, Ô ÔappleÔ Ô ÛÙ Û ÁÁÚ ÌÌ Ù ÙÔ appleúô ÓÂÈ ÛÂ Ó ÛÎfiappleËÛË ÙˆÓ ÓÙÈÏ ÂˆÓ ÙˆÓ appleúôëáô ÌÂÓˆÓ ÊÈÏÔÛfiʈÓØ appleâèù Ô Ì ıëù ÙÔ ÂfiÊÚ ÛÙÔ Ì ÓÂÈ appleïëúôêôú  ÁÈ ÙÔ ÚÔÛˆÎÚ ÙÈÎÔ ÛÙÔ È Ï Ô ÙÔ º ÛÈÎÒÓ fií È. AÚÁfiÙÂÚ Ô ÙÈÔ (6Ô È. Ì.X.) Î ÓÂ Ó ÁˆÁ ÙˆÓ ÚÂÛÎfiÓÙˆÓ ÙÔÈ ÊÈÏÔÛfiÊÔÈ, Û ÏÏÔÁ Ê ÛÈÎÒÓ ÔÁÌ ÙˆÓ, applefi ÙËÓ ÔappleÔ appleúô Î Ó ÂappleÈÙÔÌ Ì ÓıÔÏÔÁËÌ Ó Î ÌÂÓ ÙˆÓ ÊÈÏÔÛfiÊˆÓ ÙË Ú ÈfiÙËÙ, fiappleˆ ÙÔ AÓıÔÏfiÁÈÔÓ ÙÔ πˆ ÓÓË ÙÔ Ô (5Ô È. Ì.X.).. Βιογραφίες φιλοσόφων  Ùfi ÙÔ Â Ô ÏÔÁÔÙÂ Ó ÂÓÙ ÛÛÔÓÙ È appleúôûapple ıâèâ Î Ù ÁÚ Ê ÓÂÎ ÔÙÔÏÔÁÈÎÔ ÏÈÎÔ, Ú ÂÈ Î appleïëúôêôú  ÁÈ ÙË ˆ Î È Ù ÚÁ EÏÏ ÓˆÓ ÊÈÏÔÛfiʈÓ. appleôìóëìôóâ Ì Ù Ï.. ÙÔ ÂÓÔÊÒÓÙ Ì - ÓÔ Ó appleïëúôêôú  ÁÈ ÙË ˆ Î È ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ ÙÔ ˆÎÚ ÙË. ÚÈÛÙfi- ÍÂÓÔ Ô Ú ÓÙ ÓÔ, Ì ıëù ÙÔ ÚÈÛÙÔÙ ÏË, Ô ÏÏ Ì Ô Ô ÚËÓ Ô, Ô ÈÔÁ ÓË Ô ÚÙÈÔ Î.. Û ÔÏ ıëî Ó ÌÂ Ú ÂÈ Îfi Î È ÓÂÎ ÔÙÔÏÔÁÈÎfi ÏÈÎfi Û ÂÙÈÎ Ì ÙÔ Ô ÙˆÓ ÊÈÏÔÛfiʈÓ.

13 π ø 3 3. Άλλες πηγές  ÏÏË ÔÌ Û ÁÁÚ ÌÌ ÙˆÓ, appleô appleôùâïô Ó ÌÌÂÛ appleëá, Ó ÎÔ Ó ÔÈ πûùôú Â ÙˆÓ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÒÓ Û ÔÏÒÓ, ÔÈ ºÈÏÔÛÔÊÈÎ AÓıÔÏÔÁ Â Î È Ù apple Óı ÛÌ Ù, fiappleˆ ÔÈ ÂÈappleÓÔÛÔÊÈÛÙ ÙÔ ı Ó ÈÔ Î È Ë ÔÈÎ ÏË πûùôú ÙÔ ÈÏÈ ÓÔ, ÔÈ ÃÚÔÓÔÁÚ Ê Â, fiappleˆ Ù ÃÚÔÓÈÎ ÙÔ appleôïïfi ˆÚÔ, Î ıò Î È Ù ÀappleÔÌÓ Ì Ù, ËÏ Ù Û fiïè apple Óˆ Û ÚÁ ÙÔ Ï ÙˆÓ Î È ÙÔ ÚÈ- ÛÙÔÙ ÏË applefi Û ÔÏÈ ÛÙ appleô Ó ÎÔ Ó ÛÙË ÓÂÔappleÏ ÙˆÓÈÎ Û ÔÏ. 8. Η σηµασία και η επικαιρ τητα της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας ÔÈ Â Ó È, fiìˆ, Ë ÛËÌ Û ÙË Ú ÂÏÏËÓÈÎ ÊÈÏÔÛÔÊ ; È Ù Ù appleô  apple Ó ÔÈ Ú ÔÈ ŒÏÏËÓ appleúèó applefi ÙfiÛÔ appleôïï ÚfiÓÈ Ì ÂÓ È Ê ÚÔ Ó ÎfiÌË; È appleò ÌappleÔÚÔ Ó Ó ÚËÛÈÌ ÛÔ Ó ÛÂ Ì Û ÌÂÚ, ÛÙË ÈÎ Ì ÂappleÔ, appleô ÂÈ Ù ÈÎ ÙË appleúô Ï Ì Ù Î È appleô È Ê ÚÂÈ ÙfiÛÔ appleôï applefi Ù Ó ÙË Ú ÈfiÙËÙ ; Ú ÂÏÏËÓÈÎ ÊÈÏÔÛÔÊ Â Ó È ÛËÌ ÓÙÈÎ fi È ÌfiÓÔ ÁÈ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ, ÏÏ Î È ÁÈ Ù Û ÔÏÂ Ù È Ì ı Ì Ù appleô Â Ó È ÎfiÌË Âapple - Î ÈÚ Î È Û ÓÂ Ô Ó Ó appleúô ÏËÌ Ù Ô Ó ÙÔ ÛËÌÂÚÈÓÔ ÊÈÏÔÛfiÊÔ, ÏÏ Î È Ó ÙÔ ÂÌappleÓ Ô Ó. È Ú ÔÈ ŒÏÏËÓ ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ Ù Ó ÙÔ ÔÈ ÔappleÔ ÔÈ appleúòùôè ıâû Ó ÙÈ ÛÂÈ Î È Ù ıâì ÏÈ ÙË ÂappleÈÛÙ ÌË Î È ÙË ÊÈÏÔ- ÛÔÊ Î È Û ÔÏ ıëî Ó Û ÛÙËÌ ÙÈÎ Ì ٠appleâúèûûfiùâú applefi Ù ı Ì Ù Ì ٠ÔappleÔ Î È Û ÌÂÚ Û ÔÏÔ ÓÙ È ÔÈ ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ. È ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ ıâˆú  ÙÔ Ô Ó È ÌÔÚÊÒÛÂÈ ÙÔÓ ÙÚfiappleÔ ÙË ÛÎ Ë Ì Î È Ô Ó ı ÛÂÈ ÙÈ ÛÂÈ ÙÔ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÔ ÛÙÔ ÛÌÔ ÙÔ ÙÈÎÔ ÎfiÛÌÔ. Ó Î È Ô ÊÈÏÔÛÔ- ÊÈÎfi ÛÙÔ ÛÌfi ÂÈ Ó applefiêâ ÎÙ ÛÙËÓ ÂappleÔ Ì appleâú ÛÂÈ Î È Û ÏÏÔ Â Ô appleúô ÏËÌ ÙÈÛÌÔ Î È ÂÈ Ó appleù ÍÂÈ Ó Â Î È È ÊÔÚÂÙÈÎ ıâˆú Â, ÊÔ Û ÔÏÂ Ù È Î È Ì appleúô Ï Ì Ù appleô ÂÓ Â Ó È Ù appleˆıâ ÛÙÔ apple ÚÂÏıfiÓ, fiìˆ appleôïï applefi Ù ı Ì Ù ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ apple Ú Ì ÓÔ Ó Ù È, Î Ú ˆ ÛÙÔ ÙÔÌ ÙË ËıÈÎ Î È ÙË appleôïèùèî ÊÈÏÔÛÔÊ. Á ÚfiÓˆ, ÛÙËÓ ÂappleÔ Ì, appleôïï applefi ÙÈ È Â ÙË Ú ÈfiÙËÙ, Î Ú ˆ Ù appleô ÊÔÚÔ Ó ÙËÓ ËıÈÎ, ÙËÓ appleôïèùèî Î È ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎ ˆ, Âapple Ó Ú ÔÓÙ È ÛÙÔ appleúôûî ÓÈÔ ÙÔ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÔ appleúô ÏËÌ ÙÈÛÌÔ, ÂappleÂÈ ÔÈ Û Á ÚÔÓÔÈ ÊÈÏfiÛÔ- ÊÔÈ ıâˆúô Ó appleˆ Ë Ú ÊÈÏÔÛÔÊ Â Ó È Ó ÙfiÓ Ó ÔËı ÛÂÈ Î È Û ÌÂ- Ú ÛÙËÓ Âapple Ï ÛË Î ÚÈˆÓ appleúô ÏËÌ ÙˆÓ ÙÔ ÓıÚÒappleÔ Î È ÙË ÎÔÈÓˆÓ. Pαφαήλ, H Φιλοσοφία. Παράσταση της οροφής της Aίθουσας της Yπογραφής, στα παπικά διαµερίσµατα του Bατικανού πάνω από τη Σχολή των Aθηνών (6ος αι., Ρώµη, Βατικανό). Στην οροφή απεικονίζονται ακόµη η Θεολογία, η Ποίηση και η ικαιοσύνη. H Σχολή των Aθηνών. Nωπογραφία του Pαφαήλ από την Aίθουσα της Yπογραφής των παπικών διαµερισµάτων του Bατικανού όπου παρουσιάζονται όλοι οι µεγάλοι φιλόσοφοι και επιστή- µονες της αρχαιότητας σε µια εκπληκτική σύνθεση (508-5, Ρώµη, Βατικανό). 9. Τα θέµατα που θα συζητήσουµε ÙÔ È Ï Ô Ùfi ı Û ÔÏËıÔ Ì ÂÓ ÂÈÎÙÈÎ ÌÂ È ÊÔÚ ÂÚˆÙ Ì Ù ÙË ËıÈÎ, appleôïèùèî Î È ÎÔÈÓˆÓÈÎ ÊÈÏÔÛÔÊ, fiappleˆ Ù apple ÚÔ ÛÈ ÔÓÙ È Ì Û applefi ٠ΠÌÂÓ ÙˆÓ Ú ˆÓ EÏÏ ÓˆÓ ÊÈÏÔÛfiʈÓ, Ù ÔappleÔ ÂappleËÚ - Û Ó Ì appleôèî ÏÔ ÙÚfiappleÔ Î È ÙÔ ÓÂfiÙÂÚÔ ÏÏ Î È ÙÔ Û Á ÚÔ- ÓÔ ÊÈÏÔÛfiÊÔ. Ó È ÂÚˆÙ Ì Ù Ù ÔappleÔ Ó Ï ıëî Ó ÁÈ appleúòùë ÊÔÚ applefi ÙÔ Ú Ô ŒÏÏËÓ ÛÙÔ ÛÙ Î È apple Ú Ì ÓÔ Ó, Ì ÙÔÓ Ó Ó ÙÔÓ ÏÏÔ ÙÚfiappleÔ, Âapple Î ÈÚ Î È ÛËÌ ÓÙÈÎ. O Παρνασσός. Nωπογραφία του Pαφαήλ απο την Aίθουσα της Yπογραφής των παπικών διαµερισµάτων του Bατικανού όπου απεικονίζονται ο Απόλλων και οι Μούσες, οι αρχαίοι και νέοι ποιητές ανάµεσά τους ο Όµηρος, η Σαπφώ, ο Ορφέας, ο άντης και ο Πετράρχης (508-5, Ρώµη, Βατικανό).

14 4 π ø Ο πίνακας του Γάλλου ζωγράφου Πολ Γκογκέν (9ος αι.) Από πού ερχόµαστε; Τι είµαστε; Πού πηγαίνουµε; απεικονίζει την έκφραση της απορίας ενός λαού πρωτόγονου. Αποκαλύπτει διάφορους σταθµούς της ζωής του ανθρώπου, θέτει υπαρξιακά προβλήµατα και αναδεικνύει την απορία ως στάση ζωής, που είναι, σύµφωνα µε τον Αριστοτέλη, φυσική στα ανθρώπινα όντα (Βοστώνη, Μουσείο Καλών Τεχνών). Αυτοπροσωπογραφία του Γάλλου ζωγράφου Πολ Γκογκέν σε στάση στοχασµού (The Detroit Institute of Arts). ÁÓˆÚ ÛÔ Ì ÙÔÓ ÙÚfiappleÔ Î È ÙË Ì ıô Ô Ì ÙËÓ ÔappleÔ ÔÈ ÚÔÛˆÎÚ ÙÈ- ÎÔ Î È ÔÈ ÔÊÈÛÙ ÂÍ Ù Û Ó È ÊÔÚ ÂappleÈÛÙËÌÔÓÈÎ Î È ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ appleúô- Ï Ì Ù appleô Û Ó ÔÓÙ È Ì ÙÔÓ ÓıÚˆappleÔ, ÙË Ê ÛË Î È ÙÔÓ ıâfi. ÌÂÏÂÙ ÛÔ Ì Î ÌÂÓ ÛÙ ÔappleÔ Ô ˆÎÚ ÙË, Ô Ï ÙˆÓ Î È Ô ÚÈÛÙÔÙ - ÏË Û ÔÏÔ ÓÙ È Û ÛÙËÌ ÙÈÎ Ì ÙË ÌÂÏ ÙË ÙˆÓ appleúô ÏËÌ ÙˆÓ ÙË ËıÈÎ Î È ÙË appleôïèùèî ÊÈÏÔÛÔÊ. ÁÓˆÚ ÛÔ Ì Âapple ÛË ÙÔÓ appleúô ÏËÌ ÙÈÛÌfi ÙˆÓ K ÓÈÎÒÓ, ÙˆÓ appleèîô ÚÂȈÓ, ÙˆÓ ÙˆÈÎÒÓ Î È ÙˆÓ ÎÂappleÙÈÎÒÓ ÁÈ ı Ì Ù appleô apple Û ÔÏÔ Û Ó ÙÔÓ ÓıÚˆappleÔ Î È ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ ÙË ÂappleÔ ÙÔ Î È ı È appleè- ÛÙÒÛÔ Ì ÙË Û ÛË ÙˆÓ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÒÓ ıâˆúèòó ÙÔ Ì ÙÔ appleúôëáô ÌÂÓÔ ÊÈÏÔÛfiÊÔ. ÏÔ, ı Ô Ì Ì appleôèô ÙÚfiappleÔ ÔÈ NÂÔappleÏ ÙˆÓÈÎÔ Ó È Ù appleˆ- Û Ó ÙËÓ appleï ÙˆÓÈÎ ıâˆú, Û Ó ÔÓÙ ÙÔÓ appleúô ÏËÌ ÙÈÛÌfi ÙˆÓ Ú ˆÓ Ì ÙÔÓ ÓÙ ÛÙÔÈ Ô ÙˆÓ ÓÂÔÙ ÚˆÓ. ªÂÏÂÙÒÓ٠ΠÌÂÓ ÙË Ú ÂÏÏËÓÈÎ ÊÈÏÔÛÔÊ, ı ÌÈÏ ÛÔ Ì ÁÈ ı Ì Ù Û ÂÙÈÎ Ì ÙË ÁÓÒÛË Î È ÙËÓ Ï ıâè, ÙË ÚËÙÔÚÈÎ Ù ÓË Î È ÙË Ó ÌË ÙÔ ÏfiÁÔ, ÙË Û ÂÙÈÎfiÙËÙ ÙË ÁÓÒÛË. Ô Ì ÙË Û Ó ÂÛË ÙË Â ÈÌÔÓ Ì ÙÔÓ ÛÎÔapplefi ÙË ÓıÚÒappleÈÓË ˆ Î È ı ÂÍÂÙ ÛÔ Ì ÓÓÔÈÂ, fiappleˆ Ë Â ÈÌÔÓ, ÙÔ Á ıfi, Ë ÚÂÙ, Ë ÊÈÏ, Ë Ë ÔÓ. Û ËÙ ÛÔ Ì ÙÈ applefi ÂÈ ÙÔ ÁÈ ÙËÓ appleôïèùèî ÎÔÈÓˆÓ Î È ÙËÓ ÔÚÁ ÓˆÛ ÙË, ÁÈ ÙË Ê ÛË ÙÔ ÓıÚÒappleÔ Î È ÙËÓ È ÈfiÙËÙ ÙÔ appleôï ÙË, ÁÈ ÙÔ Î Ï ÙÂÚÔ appleôï Ù - Ì Î È ÙËÓ È ÓÈÎ appleôïèùâ, ÁÈ ÙËÓ apple È Â, ÁÈ ÙËÓ appleôïèùèî ˆ ıâˆú Î È appleú ÍË, ÁÈ ÙÔ appleôïèùèîô, ÁÈ ÙËÓ ÂÏ ıâú, Ù ÈÎ ÈÒÌ Ù, ÙÔ Î ÈÔ Î È ÙË ÈÎ ÈÔÛ ÓË. ÁÓˆÚ ÛÔ Ì ÙÔÓ appleúô ÏËÌ ÙÈÛÌfi ÙˆÓ Ú ˆÓ ÊÈÏÔÛfiÊˆÓ ÁÈ È ÊÔÚ ı Ì Ù appleô Û Ó ÔÓÙ È Ì ÙËÓ ÈÛÙÔÚ Î È ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ ÙË ÂappleÔ ÙÔ Î È ÂÍ ÎÔÏÔ ıô Ó Ó apple Û ÔÏÔ Ó ÎfiÌË ÙÈ Û Á ÚÔÓ ÎÔÈ- ÓˆÓ Â. EPøTH EI È Û Ì ÈÓÂ Ë Ï ÍË ÛÔÊ Î È appleôèô ÏÔÁÈ fiù Ó ÛÔÊfi Î Ù ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ Ú ÈfiÙËÙ ; È ÛËÌ ÓÂÈ Ë Ï ÍË ÊÈÏÔÛÔÊ Î Ù ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ Ú ÈfiÙËÙ ; ªappleÔÚ ÙÂ Ó ÛÎÂÊ٠٠Πappleôèô ÏfiÁÔ appleô Î Ó Ó Î ÓÔ Ó ÙÔ ÓıÚÒappleÔ Ó ÊÈÏÔÛÔÊÔ Ó; ÔÈ appleúô Ï Ì Ù ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ ÔÓÔÌ Ô Ì ıâˆúëùèî Î È appleôè appleú ÎÙÈÎ ; ÔÈÔ Â Ó È ÙÔ ÓÙÈΠÌÂÓÔ ÙË ËıÈÎ ÊÈÏÔÛÔÊ ; ÔÈÔ Â Ó È ÙÔ ÓÙÈΠÌÂÓÔ ÙË appleôïèùèî ÊÈÏÔÛÔÊ ;  applefiûâ appleâúèfi Ô È ÈÚÂ Ù È Ë ÈÛÙÔÚ ÙË Ú ÂÏÏËÓÈÎ ÊÈÏÔÛÔÊ ; ªÂ ÙÈ Û ÔÏÂ Ù È Ë ÊÈÏÔÛÔÊ Î È Ì ÙÈ Ë ÈÛÙÔÚ ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ ; ÔÈÂ Â Ó È ÔÈ ÌÂÛÂ Î È appleôèâ ÔÈ ÌÌÂÛ appleëá ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ ; È Ù appleú appleâè Ó ÁÓˆÚ ÛÔ Ì ÙÔÓ ÛÙÔ ÛÌfi ÙˆÓ EÏÏ ÓˆÓ ÊÈÏÔÛfiÊˆÓ ÙË Ú ÈfiÙËÙ ;

15 Ραφαήλ, Η Σχολή των Αθηνών. Αναγεννησιακή απεικόνιση της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας (λεπτοµέρεια από την Aίθουσα της Yπογραφής, Ρώµη, Βατικανό, 6ος αιώνας), όπου πιθανότατα απεικονίζονται, από αριστερά προς τα δεξιά, ο Παρµενίδης, ο Ηράκλειτος και ο Πυθαγόρας. ΚΕΦAΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Οι Προσωκρατικοί Στο κεφάλαιο αυτό: Θα µελετήσουµε κείµενα από έργα των προσωκρατικών φιλοσόφων τα οποία έχουν διασωθεί µόνο σε αποσπάσµατα και από αναφορές και περιλήψεις µεταγενέστερων συγγραφέων. Θα δούµε τον τρόπο µε τον οποίο αυτοί ερµήνευσαν τον κόσµο, περνώντας για πρώτη φορά από τις µυθολογικές αφηγήσεις στη λογική ερµηνεία της φύσης και του κόσµου. Θα επισηµάνουµε ορισµένα προβλήµατα γνώσης, που αυτοί πρώτοι εξέτασαν, όπως τη διάκριση της αλήθειας από την πλάνη, τη σχετικότητα της γνώσης και τα όριά της, τα οποία απασχολούν µέχρι σήµερα τον ανθρώπινο στοχασµό. Θα προσεγγίσουµε ορισµένες απόψεις της ηθικής και της πολιτικής φιλοσοφίας, που διατυπώθηκαν για πρώτη φορά από τους Προσωκρατικούς, όπως είναι η ηθική συµπεριφορά των ανθρώπων, το πρόβληµα των αρετών και των ηθικών αξιών, η κοινωνική οργάνωση, το δηµοκρατικό πολίτευµα και η ευθύνη των πολιτών για τη διασφάλιση της σωστής λειτουργίας του. Θα συζητήσουµε σχετικά µε την επικαιρότητα της σκέψης τους.

16 π ø È ÚÔÛˆÎÚ ÙÈÎÔ Άποψη της Μιλήτου, όπου φαίνεται το αρχαίο θέατρο. Η πόλη βρισκόταν στην ακτή της Ιωνίας, ανάµεσα στον ελληνικό κόσµο και την περσική αυτοκρατορία. «Η φιλοσοφία αρχίζει µε τον Θαλή, ο οποίος µπορεί να χρονολογηθεί από το γεγονός ότι προέβλεψε µια έκλειψη ηλίου, η οποία έγινε το έτος 585 π.χ. Φιλοσοφία και επιστήµη, που δεν ήταν τότε χωριστά, γεννήθηκαν µαζί µ αυτόν, τον 6ο αιώνα π.χ.» [B. Russell, Ιστορία της υτικής φιλοσοφίας, (945), µτφρ. A. Xουρµούζιου, εκδ. I.. Aρσενίδης, ά.έ., σελ. 3]. Νόµισµα της Εφέσου από ήλεκτρο µε έµβληµα ένα ελάφι. Eίναι το παλαιότερο ενεπίγραφο ελληνικό νόµισµα (γύρω στο 600 π.χ., Λονδίνο, Bρετανικό Mουσείο). appleúôûˆîú ÙÈÎ ÊÈÏÔÛÔÊ appleúôûˆîú ÙÈÎ ÊÈÏÔÛÔÊ Â Ó È ÙÔ appleúòùô ÛÙ ÈÔ ÛÙËÓ ÂÍ ÏÈÍË ÙË ÂÏÏËÓÈÎ ÊÈÏÔÛÔÊ. OÓÔÌ ÂÙ È ÙÛÈ, ÂappleÂÈ ÔÈ appleúòùôè ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ ËÛ Ó Î È Ú Û Ó appleúèó applefi ÙÔÓ ˆÎÚ ÙË (470/ apple.ã.). appleúôûˆîú ÙÈÎ ÊÈÏÔÛÔÊ ÁÂÓÓ ıëîâ ÛÙËÓ πˆó, ÛÙÈ ÂÏÏËÓÈÎ appleôèî  appleô Ú ÛÎÔÓÙ Ó ÛÙÈ ÎÙ ÙË ªÈÎÚ Û (ÛÙË ª ÏËÙÔ Ú ÈÎ, ÛÙËÓ ŒÊÂÛÔ Î È ÙËÓ ÔÏÔÊÒÓ ÛÙË Û Ó ÂÈ ), ÁÈ Ù ÂΠapple Ú Â appleúôëáì ÓË ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ ˆ, ÎÔÈÓˆÓÈÎ Î È appleôïèùèî ÂÏ ıâú, Î ıò Î È ÂappleÈÎÔÈÓˆ- Ó ÌÂÙ Í È ÊfiÚˆÓ appleôïèùèûìòó Î È Ï ÒÓ. Ó appleù ıëîâ, Î Ù ÙÔÓ 6Ô Î È ÙÔÓ 5Ô ÈÒÓ apple.x., Ú ÈÎ ÛÙÈ applefiïâè ÙË ª. Û Î È ÚÁfiÙÂÚ ÛÙË ÈÎÂÏ Î È ÙËÓ Ùˆ πù Ï, ÛÙË ÓËÛȈÙÈÎ ÏÏ, ÛÙË Ú ÎË Î È ÛÙËÓ ı Ó. OÈ ÂÎappleÚfiÛˆappleÔ ÙË, ÔÈ ÚÔÛˆÎÚ ÙÈÎÔ, ıâˆúô ÓÙ È ÔÈ appleúòùôè ÎÔÛÌÔÏfiÁÔÈ Î È Ê ÛÈÔÏfiÁÔÈ, ÊÔ ÂappleÈ Â ÚË- Û Ó Ó Î Ù ÓÔ ÛÔ Ó Î È Ó ÂÚÌËÓ ÛÔ Ó ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Î È ÙË Ê ÛË, ÚËÛÈÌÔappleÔÈÒÓÙ ÙË ÏÔÁÈÎ, ˆÚ Ó ÊÔÚ ÛÙÔÓ Ì ıô, ÙË ıúëûîâ, ÙËÓ ıâóù ÙËÓ apple Ú ÔÛË. TÔ appleúfi ÏËÌ ÙÔ ıâô Î È Ë apple Ú ÔÛÈ Î ıâôïôá apple Û fiïëû Ó Âapple ÛË ÙÔ ÚÔÛˆÎÚ ÙÈÎÔ, ÔÈ ÔappleÔ ÔÈ Û ÔÏ Û Ó ÙÈ apple Ú ÔÌ Ó ÓÙÈÏ ÂÈ ÁÈ ÙÔ ıâô Î È ÙË ıúëûîâ ÙÈÎ Û ÌappleÂÚÈÊÔÚ ÙˆÓ ÓıÚÒappleˆÓ, Î ıò Î È appleúô Ï Ì Ù ÙË appleôïè- ÙÈÎ Î È ÎÔÈÓˆÓÈÎ appleú ÁÌ ÙÈÎfiÙËÙ. OÈ appleúôûˆîú ÙÈÎÔ ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ OÈ ÚÔÛˆÎÚ ÙÈÎÔ Û Ó Û Ó ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ Ì ÙËÓ ÂappleÈÛÙ ÌË, ÛÙËÓ appleúôûapple ıâè ÙÔ Ó ÚÔ Ó ÙËÓ Ï ıâè Î È Ó appleôîù ÛÔ Ó ÙË ÁÓÒÛË ÁÈ ÙËÓ Ú ÙËÓ Ô Û ÙÔ ÎfiÛÌÔ. Àapple ÚÍ Ó appleôèëù, ÓÔÌÔı ÙÂ, appleôïèùèîô ÏÏ Î Ú ˆ ÂappleÈÛÙ ÌÔÓÂ, ÊÔ Û ÔÏ ıëî Ó Ì ÙËÓ ÛÙÚÔÓÔÌ, ÙË ÁˆÌÂÙÚ, Ù Ì ıëì ÙÈÎ, ÙË ıâˆúëùè- Î ÌË ÓÈÎ, ÙËÓ È ÙÚÈÎ. Àapple ÚÍ Ó fiìˆ Î È ÛÎ ÏÔÈ ÙË ÚËÙÔÚÈÎ Î È ÙË ÊÈÏÔ- ÛÔÊ ÔÈ ÔappleÔ ÔÈ ÂÓı ÚÚ Ó Ó ÙÔ Ì ıëù ÙÔ Ó Û ËÙÔ Ó Î È Ó ÌÊÈÛ ËÙÔ Ó, Ó appleù ÛÛÔÓÙ ÙÈ ÈÎ ÙÔ È Â ÏÏ Î È ÙËÓ ÎÚÈÙÈÎ ÛÎ Ë. È ÎÚ ÓÔÓÙ Ó ÁÈ ÙË ÛÔÊ ÙÔ, Ì ÙË ÛËÌ Û appleô Ù Ë Ï ÍË appleôîù ÙÔÓ 6Ô ÈÒÓ apple.ã., Ì ÙËÓ ÓıÈÛË ÙˆÓ ÂappleÈÛÙËÌÒÓ, fiù Ó ÛÔÊÔ Ú ÎÙËÚ ÔÓÙ È fi È ÌfiÓÔ fiûôè Û ÔÏÔ ÓÙ È Ì ÙÈ Ù ÓÂ Î È ÙËÓ appleôïèùèî ÏÏ Î È Ì ÂappleÈÛÙ ÌÂ, fiappleˆ Ù Ì ıëì ÙÈÎ, Ë ÁˆÌÂ- ÙÚ, Ë ÛÙÚÔÓÔÌ, Ë È ÙÚÈÎ. OÈ ÛËÌ ÓÙÈÎfiÙÂÚÔÈ ÚÔÛˆÎÚ ÙÈÎÔ Ù Ó: O Ï, Ô Ó Í Ì Ó ÚÔ Î È Ô Ó ÍÈÌ ÓË, ÁÓˆÛÙÔ ˆ ÿˆóâ ªÈÏ ÛÈÔÈ, Ô ÂÓÔÊ ÓË Ô ÔÏÔÊÒÓÈÔ Î È Ô ı ÁfiÚ Ô ÌÈÔ. ŸÏÔÈ ÙÔ ËÛ Ó Î È Ú Û Ó ÙÔÓ 6Ô ÈÒÓ apple.ã. AÛ ÔÏ ıëî Ó Î Ú ˆ Ì ÙËÓ Ú ÙÔ ÎfiÛÌÔ. O ÚÌÂÓ Ë Î È Ô ÓˆÓ, ÔÈ ÁÓˆÛÙÔ ˆ Ï Ù ( applefi ÙËÓ EÏ ÙË K Ùˆ IÙ - Ï ), Ô Ú ÎÏÂÈÙÔ Ô Ê ÛÈÔ, Ô Ìapple ÔÎÏ Ô ÎÚ Á ÓÙ ÓÔ, Ô Ó Í ÁfiÚ Ô Ï ÔÌ ÓÈÔ, Ô Â ÎÈappleappleÔ Î È Ô ËÌfiÎÚÈÙÔ applefi Ù Õ ËÚ ÙË Ú ÎË. ŸÏÔÈ ÙÔ ËÛ Ó Î È Ú Û Ó ÙÔÓ 5Ô ÈÒÓ apple.ã. Î È Û ÔÏ ıëî Ó Î Ú ˆ Ì ÙË ÔÌ ÙÔ ÎfiÛÌÔ. π ºπ ºπ ø πª ø ñ µπµ π À ª Àª π À

17 3 ÔÈ ÂÚˆÙ Ì Ù ıâû Ó ÔÈ ÚÔÛˆÎÚ ÙÈÎÔ ; OÈ ÚÔÛˆÎÚ ÙÈÎÔ Û ÔÏ ıëî Ó Ì ÂÚˆÙ Ì Ù ÎÔÛÌÔÏÔÁÈÎ Ó ËÙÒÓÙ ÛÙË Ê ÛË ÙÈ Ó ÌÂÈ appleô ÙËÓ apple ÚÙ Ô Ó Î È ÂappleÈ ÈÒÎÔÓÙ Ó ÚÔ Ó ÙËÓ appleúˆù Ú È- Î ÈÙ, Ô Û Ú ÙÔ ÎfiÛÌÔ ÏÏ Î È ÙË ÔÌ ÌÔÚÊ ÙÔ ÎfiÛÌÔ. ÚÔ- Ûapple ıëû Ó Âapple ÛË Ó ÂÍËÁ ÛÔ Ó ÏÔÁÈÎ ÙËÓ Ô Û Î È ÙË ÔÌ ÙÔ ÎfiÛÌÔ. ªÔÏÔ- ÓfiÙÈ ÛÙËÚ ıëî Ó Û apple Ï ÈfiÙÂÚÔ appleôèëù Î È ÛÙÔ ÛÙ, fiappleˆ Ô ŸÌËÚÔ Î È Ô Û Ô Ô, ÏÏ Î È ÛÙÈ apple Ï È ÎÔÛÌÔÏÔÁ Â Î È ÎÔÛÌÔÁÔÓ Â, Â Ó ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ˆ ÌÈ ÔÏfiÙËÙ, appleô appleôùâïâ Ù È applefi ÈÛıËÙ Î È ÌÂÙ Í ÙÔ È ÎÚÈÙ appleú ÁÌ Ù, Î È appleôúú ÂÈ applefi ÌÈ appleúòùë Ú applefi Û ÓÔÏÔ Ú ÒÓ. OÈ ÂÍËÁ ÛÂÈ ÙÔ ÁÈ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÛÙËÚ ıëî Ó ÛÙËÓ apple Ú Ù ÚËÛË Î È Û ÏÔÁÈÎ ÌÂıfi Ô, fiappleˆ Ë Ó ÁˆÁ, Ë Âapple ÁˆÁ Î È Ë Ó ÏÔÁ ( Ï. ÛÂÏ. 9). Ó Ï Ó ÛÙË ÈÂÚ ÓËÛË ÙË Ê ÛË Î È ÛÙËÓ Î Ù ÓfiËÛË ÙÔ ÎfiÛÌÔ Î È appleôïï applefi Ù ÂÚˆÙ Ì Ù appleô ıâû Ó apple Û Ô- ÏÔ Ó Î È ÛÙÈ Ì ÚÂ Ì ÂappleÈÛÙ ÌÔÓÂ, ÊÈÏÔÛfiÊÔ, Î ÏÏÈÙ ÓÂ. Û ÔÏ ıëî Ó Âapple ÛË Ì appleúô Ï Ì Ù ÙË ÁÓÒÛË, ÙË ÎÔÈÓˆÓ, ÙË ËıÈÎ Î È ÙË appleôïèùèî. ÚÔÌÔ Û Ó ÙË ÔÌ ÙË Ê ÛË Ì ÙË ÔÌ ÙË ÎÔÈÓˆÓ ÙÔ ÏÏ Î È Ì ÙËÓ appleôïèùèî ÔÚÁ ÓˆÛ ÙË. OÈ ÓÓÔÈ ÙË ÚÂÙ, ÙË ÊÚfiÓËÛË, ÙË ÛÔÊ, ÙË ÈÎ ÈÔÛ ÓË, ÙË ËÌÔÎÚ Ù Î È ÙÔ ÓfiÌÔ ÙÔ apple Û fiïëû Ó ÂÍ ÛÔ Ì ÙÈ ÓÓÔÈ ÙË ÏË, ÙÔ appleâ ÚÔ, ÙË Ó ÌË, ÙÔ ÚÈıÌÔ, ÙË Î ÓËÛË Î È ÙË ÌÂÙ ÔÏ, ÙÔ ÁÓÂÛı È (ÙË Ó Ë ÚÔ Î È ÌÂÙ ÔÏ ÙˆÓ apple ÓÙˆÓ) Î È ÙÔ E Ó È, appleô ÓÔÂ Ù È ˆ Î ÓËÙÔ Î È ÈÒÓÈÔ. OÈ ÚÔÛˆÎÚ ÙÈÎÔ ÂÓ È Ê ÚıËÎ Ó È È ÙÂ- Ú ÁÈ ÙÔÓ ÓıÚˆappleÔ Î È appleôûù ÚÈÍ Ó ÙËÓ Í ÙˆÓ ËıÈÎÒÓ ÚÂÙÒÓ. ıè ÚˆÛ Ó ÙÔÓ Ù appleô ÙÔ ÛÎÂappleÙfiÌÂÓÔ Î È ÛÒÊÚÔÓÔ ÓıÚÒappleÔ. ÊÈÏÔÛÔÊ ÙÔ ıâˆúâ Ù È fiìˆ ÎÔÛÌÔÎÂÓÙÚÈÎ Î È ÌfiÓÔ Ì ÙÔÓ ˆÎÚ ÙË, ÙÔ ÔÊÈÛÙ Î È ÙÔ ÌÂÙ appleâèù ÊÈÏÔÛfiÊÔ Á ÓÂÙ È ÓıÚˆappleÔÎÂÓÙÚÈÎ, fiappleˆ ı Ô Ì ÛÙ ÂapplefiÌÂÓ ÎÂÊ Ï È. 4 Ò ÁÓˆÚ Ô Ì ÙÔ ÚÁÔ ÙÔ ; OÈ ÚÔÛˆÎÚ ÙÈÎÔ ÁÚ Ó Û appleôèëùèîfi ÏfiÁÔ, ÏÏ Î È Û appleâ fi. ÚÁ ÙÔ, appleô Ù appleâúèûûfiùâú ÙÈÙÏÔÊÔÚÔ ÓÙ È ÂÚ º Ûˆ, Ô Ó È Ûˆı ÌfiÓÔ Û appleô- Ûapple ÛÌ Ù, ÌÂ È ÊÔÚÔ ÙÚfiappleÔ, È Ì ÛÔ ÙˆÓ ÈÒÓˆÓ. OÈ Î ÚÈfiÙÂÚ appleëá Ì ÁÈ ÙÔ Î È Ù ÚÁ ÙÔ Â Ó È ÌÂÙ ÁÂÓ ÛÙÂÚÔÈ ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ, fiappleˆ Ô Ï ÙˆÓ, Ô ÚÈÛÙÔÙ ÏË, Ô ÏÔ Ù Ú Ô, Ô ÍÙÔ Ô ÌappleÂÈÚÈÎfi Î.., ÔÍÔÁÚ ÊÔÈ, fiappleˆ Ï.. Ô ÂfiÊÚ ÛÙÔ Ô Ê ÛÈÔ Î È Ô A ÙÈÔ, ÔÈ ÔappleÔ ÔÈ Ô Ó Âapple ÛË appleúô  ÛÂ Û ÏÏÔ- Á ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÒÓ ÔÍ ÛÈÒÓ ÙˆÓ ÚÔÛˆÎÚ ÙÈÎÒÓ Á Úˆ applefi È ÊÔÚ ËÙ Ì Ù, Î È ÈÔÁÚ ÊÔÈ, fiappleˆ Ï.. Ô ÈÔÁ ÓË Ô ÚÙÈÔ. O Iˆ ÓÓË ÙÔ Ô Û ÁÎ ÓÙÚˆÛ Âapple ÛË appleúôûˆîú ÙÈÎ appleôûapple ÛÌ Ù, È È ÙÂÚ applefi ÙÔÓ ËÌfiÎÚÈÙÔ, ÛÙÔ AÓıÔÏfi- ÁÈfiÓ ÙÔ (5Ô È. Ì.X.). 5 ÔÈ Ë ÛËÌ Û ÙË appleúôûˆîú ÙÈÎ ÛÎ Ë ÁÈ Ì Û ÌÂÚ ; appleúôûˆîú ÙÈÎ ÊÈÏÔÛÔÊ ıâˆúâ Ù È appleëá Î È ÙÚÔÊfi ÙÔ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÔ Î È ÂappleÈ- ÛÙËÌÔÓÈÎÔ appleóâ Ì ÙÔ appleô Ó appleù ıëîâ ÚÁfiÙÂÚ. ı ÛË ÙˆÓ ÚÔÛˆÎÚ ÙÈÎÒÓ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ ÙË Â Úˆapple Î ÂappleÈÛÙ ÌË Î È ÊÈÏÔÛÔÊ Â Ó È Í ˆÚÈÛÙ Î È Ë ÂÚÌËÓÂ ÙˆÓ ÎÂÈÌ ÓˆÓ ÙÔ apple Û ÔÏÂ Ì ÚÈ Û ÌÂÚ ÙÔ ÊÈÏÔÛfiÊÔ Î È ÙÔ ÂappleÈÛÙ ÌÔÓÂ. π ø 7 Οι Προσωκρατικοί H ουράνια σφαίρα που τη στηρίζει ο Άτλας. Η ζώνη του ζωδιακού κύκλου διασχίζει κατά πλάτος το επάνω µέρος (ος αι. µ.x., Nάπολη, Eθνικό Aρχαιολογικό Mουσείο). Αιγυπτιακός πάπυρος του 30 π.x. στον οποίο είναι γραµµένο ένα µέρος από τον διάλογο Παρµενίδης του Πλάτωνα.

18 O Ë applefi ÙË Ì ıô-ïôáèî ÛÙËÓ ÔÚıÔ-ÏÔÁÈÎ ÂÍ ÁËÛË ÙÔ ÎfiÛÌÔ ÙËÓ ÂÓfiÙËÙ Ù appleúôûâáá Ô Ì ÙÈ ÓÙÈÏ ÂÈ ÔÚÈÛÌ ÓˆÓ appleúôûˆîú ÙÈÎÒÓ ÊÈÏÔÛfiʈÓ, ÔÈ ÔappleÔ ÔÈ ÂÚÌ ÓÂ Û Ó ÏÔÁÈÎ Ù Ê ÛÈÎ Ê ÈÓfiÌÂÓ Î È Ô ÁËÛ Ó ÙÔÓ ÓıÚˆappleÔ «applefi ÙÔÓ Ì ıô ÛÙÔÓ ÏfiÁÔ», applefi ÙÈ apple Ï ÈfiÙÂÚÂ Ì ıô- ÏÔÁÈÎ ÊËÁ ÛÂÈ ÛÙË ÏÔÁÈÎ ÂÍ ÁËÛË ÙÔ ÎfiÛÌÔ. ÁÎÂÎÚÈÌ Ó, Û ÓÂÍÂÙ ÔÓÙ È Â Ò ÔÈ ÓÙÈÏ ÂÈ ÙˆÓ ÊÈÏÔ- ÛfiÊˆÓ Ï, AÓ Í Ì Ó ÚÔ Î È AÓ ÍÈÌ ÓË ÁÈ ÙËÓ Ú, ËÏ ÙÔ appleúˆù Ú ÈÎfi ÛÙÔÈ Â Ô, ÙÔ ÎfiÛÌÔ Ì ٠ÙÔ Ú ÎÏÂÈÙÔ Î È ÙÔ ı ÁfiÚ. ÁÎÚ ÓÔÓÙ È Ì ÙÈ applefi ÂÈ ÙÔ Ìapple ÔÎÏ applefi ÙÔÓ AÎÚ Á ÓÙ ÙË ÈÎÂ- Ï, appleô   ÂappleËÚ ÛÙ applefi ÙÔ, Ô ÔappleÔ Ô Ó Ê ÚÂÙ È appleï ÔÓ Û Ó ÎÔÛÌÈÎfi Û ÛÙËÌ. KEIMENO πª H αρχή του κ σµου O Αρχή λων των πραγµάτων είναι το νερ. (Θαλ ς) Aρχή λων σα υπάρχουν είναι το άπειρο. ( Aναξίµανδρος) À ƒ ( π.χ.) (Xαρακτικό, 6ος αι., Eθνική Bιβλιοθήκη, Παρίσι). Ο πρώτος που χρησι- µοποίησε τον όρο φιλόσοφος µε την έννοια αυτούπου κυνηγά την αλήθεια και αγαπά τη γνώση. Σύµφωνα µε το δόγµα των Πυθαγορείων «οι αριθµοί είναι η αρχή, η πηγή και η ρίζα των πάντων». «Γιατί τα σπάσαµε τ αγάλµατά των, γιατί τους διώξαµεν απ τους ναο ς των, δι λου δεν πέθαναν γι αυτ οι θεοί. Ω γη της Iωνίας, σένα αγαπο ν ακ µη, σένα οι ψυχές των ενθυµο νται ακ µη». (K.Π. Kαβάφης, «Iωνικ ν», Ποιήµατα Α, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα 963) Ο Εµπεδοκλής από φρέσκο του καθεδρικού ναού του Ορβιέτο. Έργο του ιταλού ζωγράφου Luca Signorelli (44-53). πως η ψυχή µας, που είναι αέρας, µας συγκρατεί, έτσι πνε µα και αέρας περιέχει και συγκρατεί τον κ σµο λο 3. ( Αναξιµένης) λα ανταλλάσσονται µε φωτιά και η φωτιά µε λα 4. ( Hράκλειτος) Tο κοσµικ σ στηµα: τα τέσσερα ριζώµατα 5 και οι δυνάµεις Φιλ της και Nείκος Τα λ για µου άκουσε 6 λοιπ ν γιατί η γνώση κάνει πιο πλο σια τη σκέψη. πως και πριν σου είπα, δείχνοντας τα ρια των λ γων µου, λ γο διπλ 7 θα πω π τε το ένα προέκυψε απ τα πολλά µονάχο, και π τε σε πολλά χωρίστηκε το ένα 8 : φωτιά και νερ και γη και του αέρα 9 αµέτρητο ψος, και ξέχωρη απ αυτά η ολέθρια ιαµάχη (Nείκος), σε λα ισοδ ναµη µε αυτά, κι ανάµεσά τους η Φιλία (Φιλ της) 0, ίση στο µήκος και στο πλάτος. Να την κοιτάξεις µε τον νου, κι χι µε έκπληκτα µάτια, αυτήν που έµφυτη στα µέλη των θνητών αναγνωρίζεται, και κάνουν σκέψεις αγαθές κι έργα µε σ µπνοια, το νοµα δίνοντάς της της Χαράς ή και της Αφροδίτης. ( Εµπεδοκλ ς, απ σπ. 7)

19 O Ë 9 Από τη µυθο-λογική στην ορθο-λογική εξήγηση του κόσµου ƒ ª O O π 𠃪 À π ÃO π O Ï Ù Ó Ó applefi ÙÔ ÂappleÙ ÛÔÊÔ ÙË Ú ÈfiÙËÙ Î È ıâˆúâ Ù È Ô «apple Ù Ú ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ». ÂÒÚËÛÂ Ú ÙÔ ÎfiÛÌÔ ÙÔ ÓÂÚfi ( δωρ), ÂappleÂÈ- Â Ó È ÙÔ Î Ú Ú Ô ÛÙÔÈ Â Ô ÛÙË Ê ÛË. H ÓÙ ÏË Ë ÙÔ OÌ ÚÔ fiùè ÔÈ ıâô ÁÂÓÓ ıëî Ó applefi ÙÔÓ øîâ Ófi (IÏÈ, 00) appleúô Ó ÁÁ ÏÏÂÈ ÙË ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ appleô Ë ÙÔ Ï ÁÈ ÙËÓ Ú ÙˆÓ apple ÓÙˆÓ, ÙÔ ÓÂÚfi. Ù ÙÔÓ Ó Í Ì Ó ÚÔ appleúˆù Ú ÈÎfi ÛÙÔÈ Â Ô ÙÔ ÎfiÛÌÔ Â Ó È ÙÔ appleâèúô, appleô Â Ó È ÈÒÓÈÔ Î È ÚÔÓÔ Î È appleâúè ÂÈ Ù ÓÙ ıâù (ÙÔ ÂÛÙfi Î È ÙÔ ÎÚ Ô, ÙÔ ÁÚfi Î È ÙÔ ÍËÚfi). O Ó Í Ì Ó ÚÔ ıâˆúâ appleˆ applefi ÙÔ appleâèúô appleúô Ïı Ó Ë ÁË Î È Ë ı Ï ÛÛ, Ô Ô Ú Ófi Î È Ù Ô Ú ÓÈ ÛÒÌ Ù Î È, Ù ÏÔ, Ù ˆÓÙ Ó ÛÒÌ Ù. O Ó ÍÈÌ ÓË appleôûù ÚÈÍ fiùè Ô Ú ( ήρ) Â Ó È Î Ú Ú Ô ÛÙÔÈ Â Ô ÙË Ê ÛË. ŸÙ Ó Ô Ú Û Ìapple ÎÓˆı Á ÓÂÙ È ÁË, ÁÈ Ó ÌÂÙ ÙÚ appleâ ÙÂÏÈÎ ÛÂ Ï ıô. Ù ÙÔÓ Ú ÎÏÂÈÙÔ Ë ÊˆÙÈ (π ρ) Â Ó È ÙÔ ÎÔÛÌÔÏÔÁÈÎfi ÛÙÔÈ Â Ô appleô apple ÚÈÛÙ - ÓÂÈ ÙË ÌÂÙ ÏËÙfiÙËÙ, ËÏ ÙËÓ È ÈfiÙËÙ ÙˆÓ appleú ÁÌ ÙˆÓ Ó ÏÏ Ô Ó ÌÔÚÊ (ÙÔ Á ÁÓÂÛı È). ƒ Ú ˆÌ : Ô EÌapple ÔÎÏ, applefi ÙÔÓ AÎÚ Á ÓÙ ÙË ÈÎÂÏ ( apple.x.), Â Ó È applefi ÙÔ ÙÂÏÂ Ù Ô ÚÔÛˆÎÚ ÙÈÎÔ. E Ó È Ô appleúòùô appleô  appleâ fiùè Ù ÏÈÎ «ÛÙÔÈ Â» Â Ó È Ù ÛÛÂÚ. EÈÛ Á Á ÙËÓ ÔÓÔÌ Û Ú Î È Ú ˆÌ, appleô ıâˆúâ Ù È ÙÔ appleúˆù Ú ÈÎfi ÛÙÔÈ Â Ô ÙË Ê ÛË. È ÙÔÓ ı ÁfiÚ, appleô ÂÈÛ Á Á ÙË Ì ıëì ÙÈÎ ÓÙ ÏË Ë ÙÔ ÎfiÛÌÔ, Ú Î È Ú ÙˆÓ apple ÓÙˆÓ Â Ó È Ô ÚÈıÌfi. ÏfiÁÈ ÌÔ ÎÔ ÛÂ: ÔÈ ÓÙÈÏ ÂÈ ÙÔ Ìapple ÔÎÏ ÁÈ ÙË È ÌfiÚʈÛË ÙÔ ÎfiÛÌÔ ÛÒ ÔÓÙ È ÛÙÔ appleô ËÌ ÙÔ ÂÚ Ê Ûˆ, fiappleô appleâ ı ÓÂÙ È ÛÙÔÓ Á appleëì - ÓÔ Ì ıëù ÙÔ, ÙÔÓ Û Ó. Ô appleô ËÌ Ùfi Â Ó È ÁÚ ÌÌ ÓÔ Û ÂÍ ÌÂÙÚÔ ÛÙ - Ô. ÂÎÈÓ Ì ÌÈ Âapple ÎÏËÛË appleúô ÙË ªÔ Û, appleú ÁÌ appleô Ê ÓÂÚÒÓÂÈ ÌÂÛË Û ÛË Ì ÙËÓ apple Ú ÔÛË ÙË Ú ÈÔÂÏÏËÓÈÎ ÂappleÈÎ appleô ËÛË (ŸÌËÚÔ, Û Ô Ô ). ΓΛΩΣΣAΡΙO ø : µέθοδος που επιχειρεί να περιορίσει σύνθετα φαινόµενα στα απλά και θεµελιώδη στοιχεία τους. Παράδειγµα: ο ηµόκριτος ανήγαγε τη σύνθετη υλική πραγµατικότητα σε δύο βασικά στοιχεία, τα άτοµα και το κενό. O IA ή ANA O IKO Y O I MO : είδος συλλογισµού κατά τον οποίο από επιµέρους κρίσεις ή προτάσεις συµπεραίνουµε µια άλλη επιµέρους κρίση ή πρόταση µε βάση κάποια οµοιότητα. E ø : µέθοδος µε την οποία από το µερικό οδηγούµαστε στο γενικό. ºY I (εκ του φύω=γεννώ): γενεσιουργός δύναµη των πραγµάτων του κόσµου, τα οποία προέρχονται από αυτήν και επιστρέφουν σ αυτήν. Αµετάβλητη αρχή της κοσµικής τάξης καθετί που υπάρχει (συνδέεται µε τις έννοιες κόσµος, σύµπαν, ύλη) fiáô ÈappleÏfi: Î ÙÈ Ì ÈappleÏ fi Ë, ÌÊ ÚÔÌË Î Ù ı ÓÛË, Î ÙÈ appleô ÈÛ ÂÈ Î È ÓÙ ÛÙÚÔÊ, ÈappleÏ ÈÛÙÔÚ. ÔÏÏ Ó : Ô Ìapple ÔÎÏ ıâˆúâ fiùè Ù apple ÓÙ apple Ú Ô Ó Û ÂÓ ÏÏ ÎÙÈÎ Î ÓËÛË Î È Ú ıì ÔÓÙ È applefi ÙÈ Ô ÓÙ ıâùâ Î È ÈÛfiÙÈÌ ÎÈÓËÙ ÚÈÂ Ó ÌÂÈ ÙË ÏÍË (ºÈÏfiÙË ) Î È ÙË appleˆûë (  ÎÔ ), appleô ÎÈÓÔ Ó ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Û ٠ÎÙ È ÛÙ Ì Ù. H Û Ó ÂÓ ÏÏ Á ÙˆÓ Ó ÌÂˆÓ ÙÒÓ Ê ÓÂÚÒÓÂÈ fiùè Ë Î ÓË- ÛË Â Ó È Î ÎÏÈÎ. Ó Ê ÚÂÙ È ÛÙÔ appleúôëáô ÌÂÓÔ ÙÔ ÛÙÔ ÛÙ, Ï, Ó ÍÈÌ ÓË Î È Ú ÎÏÂÈÙÔ, appleô Ó ËÙÔ Û Ó ÙËÓ Ú ÙÔ ÎfiÛÌÔ Û Ó ÛÙÔÈ Â Ô ( Ï ÓÂÚfi, Ó ÍÈÌ ÓË Ú, Ú ÎÏÂÈÙÔ ÊˆÙÈ ). O Ìapple ÔÎÏ appleúfiûıâ- Û ÙË ÁË Î È ıâòúëûâ fiùè Ù apple ÓÙ (ÙÔ Û ÓÔÏÔ ÙÔ ÔÚÁ ÓÈÎÔ Î È ÓfiÚÁ ÓÔ ÎfiÛÌÔ ) ÂÓÒÓÔÓÙ È ÛÂ Ó Î È appleôùâïô Ó ÙÔÓ σφα ρον (ÛÊ ÈÚÈÎfi Û Ìapple Ó). ºˆÙÈ, ÓÂÚfi, Ú Î È ÁË Â Ó È ÛÙÔÈ Â ÛÙ ıâú Î È Ó ÏÏÔ ˆÙ appleô Ù ÔÓfiÌ Û «ÚÈ ÒÌ Ù apple ÓÙˆÓ». ªÂ ÙËÓ ÓˆÛË ÙÔÓ È ˆÚÈÛÌfi ÙÔ ËÌÈ- Ô ÚÁÔ Ó ÙÈ Ê ÈÓÔÌÂÓÈÎ ÏÏ Á, ÙÈ ÔappleÔ Â ÔÓÔÌ Ô Ì Á ÓÂÛË Î È ÊıÔÚ, ÏÏ Î È ÙËÓ appleôèîèï ÙÔ Û Ìapple ÓÙÔ. A H Θαλής ο Mιλήσιος, ο πρώτος Έλληνας φιλόσοφος (ρωµαϊκό αντίγραφο προτοµής του 4ου αι. π.x. από την Αίθουσα των φιλοσόφων στο Museo Capitolino). Ο Θαλής έκανε πρώτος χρήση της αναλογίας. Παρατήρησε ότι τα πλοία στη θάλασσα δε βουλιάζουν, αλλά επιπλέουν στο νερό. Κατά τρόπο ανάλογο υπέθεσε ότι η γη δεν πέφτει, επειδή πλέει στο νερό. Eδώ εικονίζεται ο ιόνυσος σε πλοίο στον εσωτερικό κύλικα του αγγειογράφου Eξηκία (6ος αι. π.x., Mόναχο, Aρχαιολογικό Mουσείο).

20 0 O Ë Από τη µυθο-λογική στην ορθο-λογική εξήγηση του κόσµου ΓΛΩΣΣAΡΙO πƒ :. (α στερητικό + πέρας) το απεριόριστο, το χωρίς όρια.. (α στερητικό + περάω) το αδιαπέραστο. APXH (αντίθ. πέρας, τέλος):. αρχή, πρωταρχικό συστατικό υλικό των πραγµάτων που διατηρείται πάντα ως υπόστρωµα και στο οποίο αποσυντίθενται τα πάντα.. αφετηρία, 3. έναρξη, 4. αιτία. ª : σωµατίδιο που δεν τέµνεται ή διαιρείται περαιτέρω. ø π øƒπ : θεωρία της γνώσης, κλάδος της φιλοσοφίας που ερευνά τις πηγές, τις µορφές και τα όρια της γνώσης. KO MO π :. η δηµιουργία του κόσµου,. οι µύθοι που ερµηνεύουν τη δηµιουργία του κόσµου, η αναγωγή της γένεσης του κόσµου σε µια πρωταρχική δύναµη. KO MO O IA: ο κλάδος της φιλοσοφίας που ασχολείται µε τη µελέτη του σύµπαντος, την οργάνωση και την προέλευσή του. ªÀ :. λόγος, αφήγηση,. σύνολο αφηγήσεων που γεννήθηκαν και δια- µορφώθηκαν στις αρχαϊκές κοινωνίες και µεταδίδονταν προφορικά από γενιά σε γενιά. 0 ºÈÏfiÙËÙ (ºÈÏ, Á appleë, ÚÌÔÓ ) Î È ÙÔ Â ÎÔ ( È Ì Ë, ª ÛÔ, ÓÙ ÁˆÓÈ- ÛÌfi ) Â Ó È ÎÔÛÌÈÎ Ó ÌÂÈ ÂÓ ÓÙÈÂ Î È Û ÛÙËÓ ÎÔÛÌÔÁÔÓ ÙÔ Ìapple Ô- ÎÏ Ì ÙÈ ÔappleÔ Â Ù Ù ÛÛÂÚ ÏÈÎ ÛÙÔÈ Â Ó ÌÂÈÁÓ ÔÓÙ È appleô ˆÚ ÔÓÙ È. ºÈÏfiÙËÙ ( ÏÍË) Â Ó È Û ÓÂÓˆÙÈÎ Ó ÌË appleô ËÌÈÔ ÚÁ ÙÔ ÔÚÁ ÓÈÛÌÔ Î È ÂÓÒÓÂÈ Ì ÙË Ú ÛË ÙË Ù appleôïï. Ô Â ÎÔ ( appleˆûë) Â Ó È Ó ÌË appleô È ÎÚ - ÓÂÈ, Í ˆÚ ÂÈ Î È appleôìôóòóâè Ù fióù, appleô ÌÂÙ ÙÚ appleâè ÙÔ Ó Û appleôïï. O ÓÔ, Ë ÓfiËÛË, ÂappleÈÛÙÚ Ù ÂÈ fiïâ ÙÈ ÈÛı ÛÂÈ, appleúôîâèì ÓÔ Ô ÓıÚˆappleÔ Ó ÁÓˆÚ ÛÂÈ ÙËÓ Ï ıâè. Ÿ È ÌfiÓÔ ÈÛı ÓfiÌ ÛÙ ÏÏ Î È ÛÎÂÊÙfiÌ ÛÙ ٠ÛÙÔÈ-  ÙÔ ÎfiÛÌÔ appleô Ì appleâúè ÏÏÂÈ. OÈ ÙÂÏ ٠ÔÈ Ù ÛÛÂÚÈ ÛÙ ÔÈ Â Ó È Ó ÌÓÔ ÛÙËÓ apple ÓÙÔ Ó Ì ÙË ºÈÏfiÙËÙ, ÛÙË Ó ÌË ÙË ÊÈÏ, ÙË Á appleë Î È ÙË ÚÌÔÓ. APA H A KEIMENA ÁÓÒÛË ÙÔ ÎfiÛÌÔ ÛÙËÓ ÙÔÌÈÎ ıâˆú ÙÔ ËÌfiÎÚÈÙÔ Συµβατικά (ν µ ω) υπάρχει το γλυκ, συµβατικά το πικρ, συµβατικά το θερµ, συµβατικά το ψυχρ, συµβατικά το χρώµα στην πραγµατικ τητα υπάρχουν µ νο τα άτοµα και το κεν. «Ûˆ ÛÙÔ ÚÔÛˆÎÚ ÙÈÎÔ» ( ËÌfiÎÚÈÙÔ, applefiûapple. 9 µ) Τα ερωτήµατα που προσπάθησαν να απαντήσουν οι Προσωκρατικοί ήταν πρώτα πρώτα κοσµολογικά, υπήρχαν µως και ερωτήµατα γνωσιοθεωρίας [...] Υπάρχει τουλάχιστον ένα φιλοσοφικ πρ βληµα που ενδιαφέρει λους τους σκεπτ µενους ανθρώπους: το πρ βληµα να καταλάβουµε τον κ σµο στον οποίο ζο µε και, έτσι, τους εαυτο ς µας (που είναι µέρος αυτο του κ σµου) και τη γνώση µας για τον κ σµο. Πιστε ω πως κάθε επιστήµη είναι κοσµολογία και, για µένα, το ενδιαφέρον της φιλοσοφίας πως και της επιστήµης έγκειται αποκλειστικά στην τολµηρή της προσπάθεια να συνεισφέρει στη γνώση µας για τον κ σµο και στη θεωρία της γνώσης µας για τον κ σµο. ( ÚÏ fiappleappleâú, «Ûˆ ÛÙÔ ÚÔÛˆÎÚ ÙÈÎÔ» ÛÙÔ ŸÏÔÈ ÔÈ ÓıÚˆappleÔÈ Â Ó È ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ, ÌÙÊÚ. ªÈ. apple ÓÈÎÔÏ Ô, ÂÎ. ªÂÏ ÓÈ, Aı Ó 003, ÛÂÏ.49-50) ANA A OPA Ρωµαϊκό µωσαϊκό που δείχνει τον Αναξίµανδρο να κρατά ηλιακό ρολόι (Landesmuseum, Trier). Kατά τον Aναξαγόρα, η ύλη αποτελείται από άπειρα ως προς τον αριθµό και άφθαρτα ως προς το µέγεθος σωµατίδια. O νους είναι η κοσµική δύναµη που δίνει ώθηση στα πάντα.

21 O Ë Από τη µυθο-λογική στην ορθο-λογική εξήγηση του κόσµου EPøTH EI EP A IE 3 4 Ù ÌÈÎÚ appleôûapple ÛÌ Ù Ì ÙÔÓ Ù ÙÏÔ «Ú ÙÔ ÎfiÛÌÔ» apple Ú Ô Ó Î appleôèâ Ï ÍÂÈ appleô ÂÌÊ Ó ÔÓÙ È appleâúèûûfiùâúâ ÊÔÚ. ÔÈÂ Â Ó È Î È ÙÈ Ì Ê ÓÂ- ÚÒÓÔ Ó ÁÈ ÙÔÓ ÙÚfiappleÔ ÛÎ Ë ÙˆÓ ÚÔÛˆÎÚ ÙÈÎÒÓ; OÈ apple Ú Î Ùˆ ÓÓÔÈÂ, appleô Ó ÎÔ Ó ÛÙÔ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi ÏÂÍÈÏfiÁÈÔ ÙˆÓ ÚÔÛˆ- ÎÚ ÙÈÎÒÓ, Â Ó È Î È Û Á ÚÔÓÔÈ ÂappleÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ fiúôè. Û Ó ÛÂÙ ÙÈ ÓÓÔÈ ÙË ÔÌ ( ) Ì fiûâ ÂappleÈÛÙ Ì ÙË ÔÌ ( ) Ô Ó ÓÙÈÛÙÔÈ.. Ê ÛË, ˆÚ, appleâèúôó, ÎfiÛÌÔ, ÁË, ÚÈıÌfi, Á ÓÂÛË, ÊıÔÚ, Î ÓËÛË, ÌÂÙ ÔÏ.. ÚÈıÌËÙÈÎ, ÁˆÌÂÙÚ, Ê ÛÈÎ, ËÌÂ, ÎÔÛÌÔÁÚ Ê, ÎÔÛÌÔÏÔÁ, ÛÙÚÔÓÔ- Ì, ÈÔÏÔÁ, È ÙÚÈÎ. BÚ Ù ÛÙÔ Î ÌÂÓÔ Î È Û ÔÏÈ ÛÙ Ì appleôèôó ÙÚfiappleÔ Ô EÌapple ÔÎÏ appleúôùú appleâè ÙÔÓ Ì ıëù ÙÔ Û Ó Ó ÁÓˆÚ ÛÂÈ ÙË ºÈÏfiÙËÙ. ÔÈ Ú ÎÙËÚÈÛÙÈÎ ÂÈ Ë ºÈÏfiÙËÙ ˆ ÎÔÛÌÈÎ Ó ÌË appleô ÙË Û Ó Ô Ó Ì ÙË ˆ ÙˆÓ ÓıÚÒappleˆÓ; Ò ÔÚ ÂÈ ÙÔÓ ÊÈÏfiÛÔÊÔ Ô ı ÁfiÚ ÛÙË ÛÂÏ 8; Bίνσεντ Βαν Γκογκ ( ), Έναστρος ουρανός, 889 (Nέα Yόρκη, Mουσείο Σύγχρονης Tέχνης). Tο έργο διακρίνεται για την ένταση χρωµάτων και γραµµών που διαπλέκονται στον χώρο. EMA IA YZHTH H PA TH EP A IA 3 ÔÌ ÂÙ fiùè ÔÈ ÓÙ ıâùâ ÓÓÔÈ «ºÈÏfiÙË» Î È «Â ÎÔ» ÂappleËÚÂ Ô Ó ÙÈ ÓıÚÒappleÈÓÂ Û ÛÂÈ Î È ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎ ÛÙ ıâúfiùëù ; ÁÚ ÂÙ ÙËÓ appleô Û ÛÂ Ó Î ÌÂÓÔ 00 Ï ÍˆÓ. ÙÔ apple Ú ÏÏËÏÔ Î ÌÂÓÔ () Ô ËÌfiÎÚÈÙÔ ÂÎı ÙÂÈ ÙË ıâˆú ÙÔ ÁÈ ÙË ÔÌ ÙÔ ÎfiÛÌÔ. TÈ ÁÓˆÚ ÂÙ ÁÈ ÙËÓ ÙÔÌÈÎ ıâˆú ÙÔ ËÌfiÎÚÈÙÔ Î È appleò ÂappleÈ- ÈÒÓÂÈ ÛÙË Û Á ÚÔÓË ÂappleÈÛÙ ÌË Î È Ù ÓË; (µï. Î È apple Ú appleïâ ÚË ÂÈÎfiÓ ). ªÂ ÊÔÚÌ Ù apple Ú ÏÏËÏ Î ÌÂÓ () Î È (), Ó Û ËÙ ÛÂÙ ÛÙËÓ Ù ÍË ÁÈ appleôèô ÏfiÁÔ Â Ó È Âapple Î ÈÚÔÈ ÔÈ ÚÔÛˆÎÚ ÙÈÎÔ, appleò Î È ÁÈ Ù ÔÈ ÂÚÌËÓ  ÙÔ ÁÈ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ È ÊÔÚÔappleÔÈÔ ÓÙ È applefi ÙÈ appleôèëùèî ÎÔÛÌÔÁÔÓ Â (N ÍÈÔappleÔÈ - ÛÂÙ ÛÙÔÈ Â applefi ÙËÓ ÈÛ ÁˆÁ ). Η βάση της θεωρίας του φυσικού φιλοσόφου ηµόκριτου ήταν το άτο- µο, αµετάβλητο αρχικό στοιχείο. Kατ αυτόν, τα άτοµα κινούνται µέσα στο άπειρο κενό. Στους ποικίλους συνδυασµούς των ατόµων ανάγονται η πολλαπλότητα και η µεταβλητότητα όλων των αισθητών πραγµάτων. Στην εικόνα, το Ατόµιο, η γιγαντιαία αναπαράσταση ενός ατόµου του σιδήρου, ύψους 0 µ., που ήταν το σύµβολο της Παγκόσµιας Έκθεσης των Βρυξελλών που έγινε το 958. π ª π ƒ π ÙÔ apple Ú ÛÌ ÙˆÓ ÈÒÓˆÓ, appleôïï applefi Ù ÎÔÛÌÔÏÔÁÈÎ ÂÚˆÙ Ì Ù appleô ıâû Ó ÔÈ ÚÔÛˆÎÚ ÙÈÎÔ apple ÓÙ ıëî Ó applefi ÙÈ ÂappleÈÛÙ Ì (fiappleˆ ÁÈ apple Ú ÂÈÁÌ ÙÔ Û Ì Î È Ë ı ÛË ÙË Ë, Î ıò Î È Ë ÙÚÔ È ÙË Ë Á Úˆ applefi ÙÔÓ ÏÈÔ). ÕÏÏ appleèô ÁÂÓÈÎ ÂÚˆÙ Ì Ù apple Ú Ì ÓÔ Ó ÎfiÌË Ó apple ÓÙËÙ (fiappleˆ apple.. Ë appleúô Ï ÛË ÙÔ Û Ìapple ÓÙÔ Î È ÙË ˆ ) Î È ÈÂÚ ÓÒÓÙ È ÂappleÈÛÙËÌÔÓÈÎ.. Ó ËÙ ÛÂÙ ÛÙÔÓ Ù appleô Ù ÙÏÔ ÂÈ ÛÂˆÓ appleô appleë Ô Ó ÙÔ Û Á ÚÔÓÔ, ÂappleÈ- ÛÙËÌÔÓÈÎfi Î È ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi, ÂÓ È Ê ÚÔÓ ÁÈ ÙÔ Û Ìapple Ó, ÙËÓ ÏË Î È ÙË ˆ Î È Ó Î Ù ÛΠÛÂÙÂ Ó ÎÔÏ Ì ÙÔ ÙÔ Ù ÙÏÔ.. N Ú Ù ÚÁ Ù ÓË ( ˆÁÚ ÊÈÎ, ÌÔ ÛÈÎ, ÏÔÁÔÙÂ Ó ) appleô ÂÎÊÚ Ô Ó ÙÔÓ appleúô ÏËÌ ÙÈÛÌfi ÙˆÓ Î ÏÏÈÙ ÓÒÓ ÁÈ ÙÔ Û Ìapple Ó Î È ÙË Ê ÛË, Ï Ì ÓÔÓÙ applefi Ë Î È ÙÈ apple Ú appleïâ Ú ÂÈÎfiÓÂ. Ο αρχαιότερος αστρικός χάρτης του κόσµου. Ορειχάλκινος δίσκος του 600 π.χ. που απεικονίζει τον ουράνιο θόλο µε τον Ήλιο, τη Σελήνη και κάποια άστρα φτιαγµένα από χρυσό. Βρέθηκε το 00 κοντά στην πόλη Nebra της Γερµανίας.

22 O Ë ÓÒÛË Î È Ï ıâè OÈ ÚÔÛˆÎÚ ÙÈÎÔ ÂÓ Û ÔÏ ıëî Ó ÌfiÓÔ Ì ÂÚˆÙ Ì Ù Û ÂÙÈÎ Ì ÙËÓ Ú Î È ÙË ÔÌ ÙÔ ÎfiÛÌÔ, ÏÏ ÈÂÚ ÓËÛ Ó ÙËÓ ÓıÚÒappleÈÓË Ê ÛË Î È ÙÈ Ó ÙfiÙËÙ ÙË ÓıÚÒappleÈÓË ÁÓÒÛË. ÔÓ appleúô ÏËÌ ÙÈ- ÛÌfi ÙÔ ÁÈ Ù fiúè ÙË ÓıÚÒappleÈÓË ÁÓÒÛË, ÁÈ ÙËÓ Ï ıâè Î È ÙËÓ appleï ÓË ı ÁÓˆÚ ÛÔ Ì ÛÙËÓ ÂÓfi- ÙËÙ Ù Ì Û applefi ÙÔÓ appleôèëùèîfi ÏfiÁÔ ÙÔ ÚÌÂÓ Ë, ÙÔÓ ÔappleÔ Ô ÌappleÔÚÔ ÌÂ Ó Û ÁÎÚ ÓÔ Ì Ì ÙÔÓ appleôèëùèîfi ÏfiÁÔ ÙÔ Ìapple ÔÎÏ appleô ÂappleËÚ ÛıËΠapple ÙfiÓ. ÁÓˆÚ ÛÔ ÌÂ, apple Ú ÏÏËÏ, ÙÈ Û ÂÙÈÎ Ì ÙÔ ı Ì Ùfi applefi ÂÈ ÙÔ ÂÓÔÊ ÓË Î È ÙÔ ËÌfiÎÚÈÙÔ. KEIMENO Το ποιητικ ταξίδι του Παρµενίδη: Οδοί της γνώσης και της πλάνης APMENI H (540/5-470/50 π.χ.) Γεννήθηκε στην Eλέα της Kάτω Iταλίας. Yπήρξε εµπνευστής της ελεατικής φιλοσοφίας, η οποία αντιπαραθέτει τις αλήθειες που συνάγονται για την πραγµατικότητα προς την απατηλή πολλαπλότητα και µεταβλητότητα των φαινοµένων. Κι η θεά µε καλοδέχτηκε, πήρε το χέρι το δεξί µου στο δικ της και µε το τα τα λ για µε προσφώνησε: «Καλώς ρισες, νέε, εσ που έρχεσαι στο σπίτι µου συνοδεµένος απ αθάνατους ηνίοχους, µε τ άλογα που σε κουβαλο ν. ε σ έβαλε µοίρα κακή σ αυτ τον δρ µο, που τ σο µακριά είναι απ των ανθρώπων τα βήµατα, αλλά η δικαιοσ νη. Πρέπει λα να τα µάθεις, την ήσυχη καρδιά της στρογγυλής Αλήθειας 3 και τις ιδέες των θνητών τις ψε τικες 4. Αλλά θα µάθεις και πώς πρέπει να ναι οι γνώµες των ανθρώπων για να έχουν βάση και να διαπερνο ν τα πάντα» 5. (Παρµενίδης, Περ φ σεως, Προοίµιον, στ. -3),τι λέγεται και νοείται πρέπει αναγκαία να είναι γιατί υπάρχει µ νο το είναι, το µηδέν δεν υπάρχει 6. (Παρµενίδης, Περ φ σεως, απ σπ. 6) Ξενοφάνης: Αλήθεια και πιθανή γνώση Κανένας άνθρωπος δεν ξέρει, ο τε κανείς θα γνωρίσει την αλήθεια (το σαφές) για τους θεο ς και για λα τα πράγµατα για τα οποία µιλώ. Κι αν κάποιος συµβεί να πει την πλήρη αλήθεια, ο ίδιος δε γνωρίζει. Πιθανή γνώση 7 µονάχα υπάρχει για λα τα πράγµατα. Λεπτοµέρεια από τη νωπογραφία του Ραφαήλ Η Σχολή των Αθηνών από την Αίθουσα της Υπογραφής στα παπικά διαµερίσµατα του Βατικανού (6ος αι., Ρώµη, Bατικανό), στην οποία απεικονίζεται ο Παρµενίδης. (Ξενοφάνης, απ σπ. 34)